Сүнс санаа нь дэлхийн янз бүрийн шашин, гүн ухаан, соёлын уламжлалуудын гол сэдэв байсаар ирсэн. Гол утгаараа сүнс нь бие махбодоос салангид, сүнслэг болон үхэшгүй мөнхийн шинж чанаруудаар хангагдсан хувь хүний оршихуйн мөн чанар гэж ихэвчлэн ойлгогддог. Энэхүү хичээл нь сүнсний тухай ойлголтыг голчлон шашны үүднээс судлахын зэрэгцээ түүний ач холбогдлыг илүү өргөн хүрээнд хүлээн зөвшөөрөх зорилготой юм.
Сүнсний тухай ойлголт олон мянган жилийн тэртээгээс үүссэн бөгөөд шашны болон гүн ухааны хамгийн эртний бичвэрүүдэд байдаг. Олон уламжлалд сүнс нь үхлийн дараа амьд үлддэг хүний үхэшгүй мөнхийн хэсэг гэж үздэг бөгөөд итгэл үнэмшлийн системээс хамааран хойд насандаа оршин тогтнох эсвэл шинэ биед дахин төрөх боломжтой байдаг.
Христийн шашин, Ислам, Иудаизм зэрэг шашнууд сүнс оршин тогтнодог гэсэн итгэл үнэмшилтэй байдаг. Христийн шашин нь сүнсийг үхсэний дараа Бурханаар шүүгдэх үхэшгүй мөнх мөн чанар гэж үздэг. Исламын шашин ч мөн адил сүнс (арабаар: нафс) хүний үйлс, итгэл үнэмшилд тулгуурлан шүүлт, мөнх амьдралд захирагддаг гэдэгт итгэдэг. Иудаизм мөн сүнсний тухай (Еврей: nefesh) ярьдаг бөгөөд энэ нь Бурхантай холбогдох, ёс суртахуунтай амьдрахад чухал ач холбогдолтой болохыг онцолдог.
Дорнын шашинд сүнсний тухай ойлголт харилцан адилгүй байдаг. Жишээлбэл, Хинду шашинд сүнсийг атман гэж нэрлэдэг бөгөөд энэ нь мөнхийн бөгөөд бүх нийтийн сүнсний (Брахман) нэг хэсэг юм. Зорилго нь мокша буюу сүнсийг дахин төрөх мөчлөгөөс чөлөөлөх явдал юм. Харин Буддизм нь анатта буюу анатман гэсэн ойлголтыг заадаг бөгөөд өөрчлөгддөггүй сүнс гэж байдаггүй, харин дахин төрдөг ухамсрын тасралтгүй байдал гэж үздэг.
Философичид шашин шүтлэгээс гадна сүнсний мөн чанарыг тунгаан бодож, түүний оршин тогтнох, бие махбодтой холбох, ухамсар, өвөрмөц байдалд гүйцэтгэх үүрэг зэрэг нь ихэвчлэн маргаантай байдаг. Платон сүнс нь урьд өмнө оршин тогтнож, үхэшгүй мөнхийн талаар маргаж, хэлбэрийн ертөнц (хамгийн тохиромжтой, хийсвэр ертөнц) ба биет ертөнцийг ялгаж, сүнс нь юуны түрүүнд анхных нь харьяалагддаг. Харин Аристотель сүнсийг бие махбодын хэлбэр гэж үзэн, амьд биетийг амьд биетээс ялгаж, үхэшгүй мөнх гэж үзжээ.
Орчин үеийн гүн ухаанд сүнсний талаарх үзэл бодол нь түүнийг салангид оршихуй (материализм) гэж үгүйсгэхээс эхлээд оюун санааны болон бие махбодь (эсвэл сүнс ба бие) нь үндсэндээ өөр өөр төрлийн бодис, шинж чанарууд гэж үздэг хоёрдмол үзлийн янз бүрийн хэлбэр хүртэл байдаг.
Сүнсний оршихуй, мөн чанар нь итгэл үнэмшил, гүн ухааны асуудал боловч шинжлэх ухааны судалгаа нь сүнсний тухай ойлголтын уламжлалт байдлаар авч үздэг ухамсар, өвөрмөц байдал, оюун ухаан-биеийн асуудлын тайлбарыг эрэлхийлдэг. Мэдрэл судлал, сэтгэл судлал нь тархи хэрхэн ажилладаг талаар олон зүйлийг олж илрүүлж, бодол санаа, сэтгэл хөдлөл, ухамсрын цаадах нарийн төвөгтэй үйл явцыг илрүүлсэн.
Шинжлэх ухаан нь материаллаг бус сүнс байдаг гэдгийг баталдаггүй ч ухамсрын мөн чанар, үхлийн дараах амьдралын боломж зэрэг ижил төстэй сэдвүүдийг хөндсөн асуултуудтай тулгардаг. Зарим квантын физикчид ухамсар ба физик ертөнцийн хоорондын уялдаа холбоо, сүнсний тухай бодох шинэ арга замыг нээж болох талаар таамаглаж байсан ч эдгээр санаанууд таамаглалын хүрээнд хэвээр байна.
Сэтгэлийн баялаг дүрслэл, бэлгэдэл нь тоо томшгүй олон урлаг, хөгжим, уран зохиолын бүтээлийг төрүүлж, хүн төрөлхтний өөрийн мөн чанар, хувь тавиланг ойлгох хүслийг илэрхийлдэг. Сүнсийг хойд насандаа чиглүүлдэг эртний Египетийн Үхэгсдийн номоос эхлээд сүнсний там, ариусгах газар, диваажингаар аялсан тухай өгүүлдэг Данте Алигеригийн "Тэнгэрлэг инээдмийн жүжиг" хүртэл сүнсний талаарх мэдлэгийг эрэлхийлэх нь хүн төрөлхтний соёлыг бүхэлд нь бүрдүүлсэн. мянган жил.
Орчин үеийн соёлд сүнсний тухай ойлголт нь үхэшгүй мөнх ба хойд ертөнцийн тухай санааг судалсан кино, зохиолоос эхлээд хүний дотоод туршлагын гүнийг эргэцүүлэн тунгаасан дуу, шүлэг хүртэл янз бүрийн хэлбэрээр илэрхийлэгддэг.
Сэтгэлд итгэх итгэл нь хувь хүн өөрийгөө, бусдыг болон эргэн тойрныхоо ертөнцийг хэрхэн үзэх талаар ихээхэн нөлөөлдөг. Энэ нь ихэвчлэн шашны доторх ёс суртахуун, ёс зүйн тогтолцооны үндэс суурь болж, хүний эрхэм чанар, амьдралын ариун байдал, зөв буруугийн зарчмуудыг ойлгох хүрээг бүрдүүлдэг. Ийм байдлаар сүнс нь зөвхөн метафизик таамаглал төдийгүй практик ёс суртахууны ач холбогдолтой, чиглүүлэгч зан үйл, хүмүүс хоорондын харилцаа юм.
Жишээлбэл, олон шашны уламжлалд залбирал, бясалгал, буяны үйлс, бурханлаг хуулийн дагуу амьдрах зэрэг зан үйлээр дамжуулан сүнсийг халамжлах нь чухал гэдгийг онцлон тэмдэглэдэг. Ийм зан үйл нь сүнсийг тэжээж, оюун санааны өсөлтөд хувь нэмрээ оруулж, хойд насандаа бэлтгэх эсвэл илүү өндөр түвшинд хүрэхэд тусалдаг гэж үздэг.
Сүнс гэдэг ойлголт нь баялаг түүхтэй, гүн гүнзгий нөлөө бүхий хүн төрөлхтний сэтгэлгээ, соёлын амин чухал хэсэг хэвээр байна. Энэ нь шашин, гүн ухаан, шинжлэх ухаан, урлагийн хүрээг холбосон бөгөөд бидний оршихуйн мөн чанар, амьдрал, үхлийн нууцыг ойлгох хүн төрөлхтний байнгын эрэл хайгуулыг тусгадаг. Сүнсийг үзэх үзэл өөр өөр уламжлал, сахилга батын хувьд харилцан адилгүй байдаг ч бидний өөрсдийнхөө тухай болон бидний амьдарч буй ертөнцийн талаарх ойлголтыг төлөвшүүлэхэд түүний ач холбогдол нь маргаангүй юм.
