Kompyuter fanida server tarmoq arxitekturasida hal qiluvchi rol o'ynaydi, tarmoq orqali mijozlar deb ataladigan boshqa kompyuterlarga ma'lumotlar, resurslar va xizmatlarni osonlashtiradi. Ushbu dars serverlar asoslari, ularning turlari, qanday ishlashi va turli sohalardagi ilovalarini o'rganadi.
Server - bu mijoz sifatida tanilgan boshqa dasturlar yoki qurilmalar uchun funksionallikni ta'minlovchi kompyuter tizimi yoki dasturiy ta'minot. Bu elektron pochta yoki veb-sahifalarga xizmat ko'rsatishdan tortib ma'lumotlar bazalari va fayllarni joylashtirishgacha bo'lishi mumkin. Server-mijoz modeli - bu xizmat ko'rsatuvchi provayderlar (serverlar) va xizmat so'rovchilari (mijozlar) o'rtasidagi farq qiluvchi tarmoqdagi asosiy tushunchadir.
1. Veb-serverlar: Internet orqali veb-sahifalarga kirish imkonini beruvchi veb-saytlarni joylashtirish.
2. Elektron pochta serverlari: elektron pochta xabarlarini yuborish va qabul qilishni osonlashtirish.
3. Ma'lumotlar bazasi serverlari: Boshqa kompyuterlarga ma'lumotlar bazasi xizmatlarini taqdim etish.
4. Fayl serverlari: fayllarga kirishni saqlash va boshqarish.
5. Chop etish serverlari: Printerlar va chop etish ishlarini boshqaring.
Har bir server turi tarmoq arxitekturasida o'ziga xos rolga ega bo'lib, resurslar va xizmatlarning samarali taqsimlanishiga hissa qo'shadi.
Serverlar apparat va dasturiy ta'minot darajasida ishlashi mumkin. Uskuna serverlari yuqori unumdorlik va ishonchlilik uchun optimallashtirilgan jismoniy mashinalardir. Boshqa tomondan, dasturiy ta'minot serverlari - bu server funktsiyalarini ta'minlaydigan kompyuterda ishlaydigan ilovalar.
Server arxitekturasi uning mo'ljallangan funksiyasi, miqyoslash talablari va kutilayotgan ish yuki bilan belgilanadi. Bu bo'lishi mumkin:
Serverlar ma'lumotlarning tarmoq orqali uzatilishini belgilaydigan qoidalar to'plami bo'lgan protokollar yordamida mijozlar bilan bog'lanadi. Eng keng tarqalgan protokollarga veb-serverlar uchun HTTP (Hypertext Transfer Protocol), elektron pochta serverlari uchun SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) va fayl serverlari uchun FTP (Fayl uzatish protokoli) kiradi.
Mijoz xizmatni, masalan, veb-sahifani so'raganda, so'rov tarmoq orqali resurs joylashgan serverga yuboriladi. Server so'rovni qayta ishlaydi, so'ralgan manbani oladi va uni mijozga qaytarib yuboradi. Ushbu o'zaro ta'sir aniq va ishonchli aloqani ta'minlaydigan Internet Protocol (IP) va Transmission Control Protocol (TCP) tomonidan osonlashtiriladi.
Misol uchun, veb-brauzeringizga URL-manzilni kiritganingizda, brauzer (mijoz) veb-sahifani olish va ko'rsatish uchun tegishli veb-serverga so'rov yuboradi. Server so'ralgan sahifani qidiradi, uni qayta ishlaydi (agar kerak bo'lsa) va uni brauzerga qaytarib yuboradi.
Serverlar Internet, korporativ tarmoqlar va bulutli hisoblash xizmatlarini quvvatlaydigan turli sohalarda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Mana bir nechta ilovalar:
Amaliy tajribalar o'tkazmasak-da, veb-serverning funksionalligini qanday o'rganishni tushunish juda foydali bo'lishi mumkin. Masalan, "curl" yoki "Postman" kabi vositalardan foydalanib, siz veb-serverlarga so'rov yuborishingiz va javoblarni kuzatishingiz mumkin. Ushbu o'zaro ta'sir veb-serverlarning HTTP so'rovlarini qanday bajarishini va HTML sahifalari yoki API ma'lumotlari kabi resurslarni qanday qaytarishini ko'rsatadi.
Serverlar zamonaviy hisob-kitoblarning asosi bo‘lib, ma’lumotlar va resurslar almashinuvini osonlashtiradi va kundalik internet ehtiyojlarimizni samarali qondirishni ta’minlaydi. Veb-saytlarni quvvatlantirishdan tortib bulutli xizmatlarni yoqishgacha, serverlarning roli ko'p qirrali va raqamli davrda ajralmasdir. Serverlar va ularning ishlashini tushunish zamonaviy tarmoq muhitlarining murakkabligi va imkoniyatlarini tushunish uchun asos bo'lib xizmat qiladi.
