Elektron konfiqurasiya bir atomda elektronların paylanmasını təsvir etmək üçün istifadə olunan bir termindir. O, kvant mexanikasına əsaslanan bir sıra qaydalara əməl edir ki, bu da atomların molekullar və birləşmələr yaratmaq üçün bir-biri ilə necə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu anlamağa kömək edir. Atomun elektron konfiqurasiyasını bilmək onun kimyəvi xassələrini, reaktivliyini və yarada biləcəyi bağ növlərini proqnozlaşdırmağa imkan verir.
Atomdakı elektronlar nüvənin ətrafında qabıqlarda düzülür. Bu qabıqlara enerji səviyyələri də deyilir və nüvəyə ən yaxın olandan başlayaraq \(K, L, M, N,\) və s. Hər bir qabıq müəyyən maksimum sayda elektron saxlaya bilər: \(2n^2\) , burada \(n\) qabığın sayıdır. Belə ki, birinci qabıq (K) 2 elektron, ikinci qabıq (L) 8-ə qədər, üçüncü qabıq (M) 18-ə qədər və s.
Bu qabıqlar daxilində elektronlar daha sonra \(s, p, d,\) və \(f\) etiketli alt səviyyələrə və ya orbitallara təşkil edilir. \(s\) orbital 2-ə qədər, \(p\) 6-ya qədər, \(d\) 10-a qədər və \(f\) 14-ə qədər elektron tuta bilər. Bu orbitallar daxilində elektronların düzülüşü aşağıdakı kimidir. üç əsas qayda: Aufbau prinsipi, Pauli istisna prinsipi və Hund qaydası.
Elektron konfiqurasiyalar doldurulma ardıcıllığı ilə hər bir orbitaldakı elektronların sayını sadalamaqla yazılır. Məsələn, bir elektronu olan hidrogenin konfiqurasiyası \(1s^1\) . İki elektronlu helium \(1s^2\) təşkil edir.
Daha çox elektronu olan elementlərə keçdikcə konfiqurasiyalar daha mürəkkəbləşir. Məsələn, səkkiz elektronlu oksigen \(1s^2 2s^2 2p^4\) konfiqurasiyasına malikdir. Bu qeyd göstərir ki, birinci qabıq (K qabıq) 2 elektronla tam doludur, ikinci qabıqda (L qabıq) \(s\) orbitalında 2, \(p\) orbitalında 4 elektron var.
Natrium (Na): Natriumun 11 elektronu var, konfiqurasiyası \(1s^2 2s^2 2p^6 3s^1\) . Bu konfiqurasiya göstərir ki, ilk iki qabıq tam doludur, üçüncü qabıq isə \(s\) orbitalında bir elektrona malikdir.
Xlor (Cl): Xlorun 17 elektronu var, konfiqurasiyası \(1s^2 2s^2 2p^6 3s^2 3p^5\) . Bu konfiqurasiya tam birinci və ikinci qabığı göstərir, üçüncü qabığın \(s\) orbitalında 2 və \(p\) orbitalında 5 elektronu var, bu da onun dolu olmasına bir elektron qısa edir.
Dəmir (Fe): 26 elektronlu dəmir \(1s^2 2s^2 2p^6 3s^2 3p^6 4s^2 3d^6\) konfiqurasiyasına malikdir. Bu mürəkkəb konfiqurasiya onu göstərir ki, Aufbau prinsipinə əsasən \(d\) orbitalları 4-cü qabığın \(s\) orbitalı dolduqdan sonra dolmağa başlayır.
Atomların elektron konfiqurasiyasını başa düşmək onların kimyəvi davranışını proqnozlaşdırmaq üçün çox vacibdir. Dövri cədvəlin eyni qrupundakı elementlər ən xarici qabıqlarında oxşar konfiqurasiyaya malikdirlər, bu da onların oxşar kimyəvi xüsusiyyətlər nümayiş etdirmələrini izah edir. Məsələn, bütün qələvi metalların ən xarici \(s\) orbitalında tək elektron var və bu, onların yüksək reaktivliyinə və +1 ionları əmələ gətirmə meylinə səbəb olur.
Bundan əlavə, elektron konfiqurasiya atomun maqnit xüsusiyyətlərinə, sabitliyinə və yarada biləcəyi bağ növlərinə təsir göstərir. Məsələn, yarı dolu və ya tam dolu alt qabıqları olan elementlər simmetrik elektron paylanması səbəbindən daha sabit olmağa meyllidirlər.
Elektron konfiqurasiya atomlarda elektronların paylanmasını izah edən kimyanın əsas aspektidir. O, elementin kimyəvi xassələrini və davranışlarını proqnozlaşdırmağa imkan verən xüsusi prinsip və qaydalara əməl edir. Elektron konfiqurasiyaların tədqiqi vasitəsilə biz elementlərin reaktiv təbiəti və onların molekulların və birləşmələrin əmələ gəlməsində potensial qarşılıqlı təsirləri haqqında məlumat əldə edirik.
