Электрон тохиргоо гэдэг нь атом дахь электронуудын тархалтыг тодорхойлоход хэрэглэгддэг нэр томъёо юм. Энэ нь квант механик дээр үндэслэсэн дүрэм журмыг дагаж мөрддөг бөгөөд энэ нь атомууд хоорондоо хэрхэн харилцан үйлчилж, молекул, нэгдлүүдийг үүсгэдэгийг ойлгоход тусалдаг. Атомын электрон тохиргоог мэдэх нь түүний химийн шинж чанар, урвалд орох чадвар, тэдгээрийн үүсгэж болох бондын төрлийг урьдчилан таамаглах боломжийг олгодог.
Атом дахь электронууд цөмийн эргэн тойронд бүрхүүлд байрладаг. Эдгээр бүрхүүлийг мөн энергийн түвшин гэж нэрлэдэг бөгөөд цөмд хамгийн ойр байгаа хэсгээс эхлэн \(K, L, M, N,\) гэх мэт тэмдэглэгээтэй байдаг. Бүрхүүл бүр тодорхой тооны электроныг агуулж болно: \(2n^2\) , энд \(n\) нь бүрхүүлийн тоо юм. Тиймээс, эхний бүрхүүл (K) нь 2 хүртэлх электрон, хоёр дахь бүрхүүл (L) 8 хүртэл, гурав дахь бүрхүүл (M) 18 хүртэл гэх мэт.
Эдгээр бүрхүүлийн дотор электронууд нь \(s, p, d,\) болон \(f\) гэсэн шошготой дэд түвшний буюу тойрог замд хуваагддаг. \(s\) орбитал нь 2 хүртэлх электрон, \(p\) 6 хүртэл, \(d\) 10 хүртэл, \(f\) 14 хүртэлх электроныг багтаах боломжтой. Эдгээр орбитал доторх электронуудын зохион байгуулалт дараах байдалтай байна. Гурван үндсэн дүрэм: Ауфбау зарчим, Паули хасах зарчим, Хундын дүрэм.
Орбитал бүрийн электронуудын тоог бөглөх дарааллаар жагсаан электрон тохиргоог бичдэг. Жишээлбэл, нэг электронтой устөрөгчийн тохиргоо нь \(1s^1\) байна. Хоёр электронтой гелий нь \(1s^2\) байна.
Илүү их электронтой элементүүд рүү шилжих тусам тохиргоо нь илүү төвөгтэй болдог. Жишээлбэл, найман электронтой хүчилтөрөгч нь \(1s^2 2s^2 2p^4\) гэсэн тохиргоотой. Энэ тэмдэглэгээ нь эхний бүрхүүл (K бүрхүүл) 2 электроноор бүрэн дүүрсэн, хоёр дахь бүрхүүл (L бүрхүүл) нь \(s\) тойрог замд 2 электрон, \(p\) тойрог замд 4 электронтой байгааг харуулж байна.
Натри (Na): Натри нь \(1s^2 2s^2 2p^6 3s^1\) тохиргоотой 11 электронтой. Энэ тохиргоо нь эхний хоёр бүрхүүл бүрэн дүүрсэн, гурав дахь бүрхүүл нь \(s\) тойрог замд нэг электронтой байгааг харуулж байна.
Хлор (Cl): Хлор нь \(1s^2 2s^2 2p^6 3s^2 3p^5\) тохиргоотой 17 электронтой. Энэ тохиргоо нь бүтэн эхний болон хоёр дахь бүрхүүлийг харуулж байгаа бөгөөд гурав дахь бүрхүүл нь \(s\) тойрог замд 2 электрон, \(p\) тойрог замд 5 электронтой тул түүнийг дүүргэхэд нэг электрон дутуу байна.
Төмөр (Fe): 26 электронтой төмөр нь \(1s^2 2s^2 2p^6 3s^2 3p^6 4s^2 3d^6\) тохиргоотой. Энэхүү нарийн төвөгтэй тохиргоо нь Ауфбаугийн зарчмын дагуу 4-р бүрхүүлийн \(s\) орбитал дүүрсний дараа \(d\) орбиталууд дүүрч эхэлснийг харуулж байна.
Атомын электрон тохиргоог ойлгох нь тэдний химийн үйл ажиллагааг урьдчилан таамаглахад маш чухал юм. Тогтмол системийн нэг бүлгийн элементүүд нь хамгийн гадна талын бүрхүүлд ижил төстэй бүтэцтэй байдаг нь яагаад ижил төстэй химийн шинж чанарыг харуулдаг болохыг тайлбарладаг. Жишээлбэл, бүх шүлтлэг металлууд хамгийн гадна талын \(s\) тойрог замд нэг электронтой байдаг нь тэдний өндөр урвалд орж, +1 ион үүсгэх хандлагатай байдаг.
Цаашилбал, электрон тохиргоо нь атомын соронзон шинж чанар, тогтвортой байдал, түүний үүсгэж болох бондын төрөлд нөлөөлдөг. Жишээлбэл, хагас дүүргэсэн эсвэл бүрэн дүүрэн дэд бүрхүүлтэй элементүүд нь электроны тэгш хэмтэй тархалтаас шалтгаалан илүү тогтвортой байх хандлагатай байдаг.
Электрон тохиргоо нь атом дахь электронуудын тархалтыг тайлбарладаг химийн үндсэн тал юм. Энэ нь тодорхой зарчим, дүрмийг баримталж, элементийн химийн шинж чанар, зан үйлийг урьдчилан таамаглах боломжийг олгодог. Цахим тохиргоог судалснаар бид элементүүдийн реактив шинж чанар, молекул, нэгдлүүд үүсэхэд тэдгээрийн боломжит харилцан үйлчлэлийн талаархи ойлголтыг олж авдаг.
