Müasir tarix texnoloji, sosial, iqtisadi və siyasi sahələri əhatə edən dərin dəyişikliklərlə əlamətdar olan bir dövrdür. Ümumiyyətlə 18-ci əsrin sonlarında başlanmış hesab edilən bu dövr sənaye inqilabları, imperiyaların yüksəlişi və süqutu, milli dövlətlərin çoxalması, elm və mədəniyyətdə əhəmiyyətli irəliləyişlərlə xarakterizə olunur. Bu dərs sizə müasir dünyanı formalaşdıran əsas hadisələr, anlayışlar və rəqəmlər haqqında məlumat verəcəkdir.
18-ci əsrin sonu və 19-cu əsrlər seysmik siyasi təlatümlər və dəyişikliklər dövrü idi. Amerika İnqilabı (1775-1783) və Fransız İnqilabı (1789-1799) azadlıq, demokratiya və qanunun aliliyi ideyalarını təbliğ edən əsas hadisələr idi. Bu inqilablar Avropada və Latın Amerikasında oxşar hərəkat dalğasını ilhamlandıraraq, milli dövlətlərin möhkəmlənməsinə və mütləq monarxiyaların tənəzzülünə səbəb oldu.
18-ci əsrin sonlarında İngiltərədə başlayan Sənaye İnqilabı malların istehsal üsulunu əsaslı şəkildə dəyişdirdi. Bu dövr əl istehsalı üsullarından maşınlara keçid, yeni kimyəvi istehsal prosesləri, buxar və su enerjisindən artan istifadə, dəzgahların inkişafı və fabrik sisteminin yüksəlişini gördü. Bu dövr həm də əhalinin iş axtarışında şəhərlərə köçməsi nəticəsində əhalinin əhəmiyyətli dərəcədə artması və urbanizasiya ilə əlamətdardır.
18-ci və 20-ci əsrlər arasında Avropa gücləri Afrika, Asiya və Amerikanın geniş ərazilərini müstəmləkə edərək öz imperiyalarını genişləndirdilər. İmperializmin bu dövrü yeni bazarlar, xammallar, mədəni və dini normaların yayılması istəyi ilə idarə olunurdu. İqtisadi istismar, mədəni sıxışdırma və bəzi hallarda yerli əhalinin məhv edilməsi də daxil olmaqla imperializmin nəticələri bu gün də dünyanın bir çox yerində hiss olunan davamlı təsirlərə malikdir.
19-cu əsrin sonu və 20-ci əsrin əvvəllərində koloniyalar uğrunda rəqabət Avropa gücləri arasında gərginliyin artmasına səbəb oldu ki, bu da tez-tez Birinci Dünya Müharibəsinin başlamasına kömək edən amillərdən biri kimi qeyd olunur.
Birinci Dünya Müharibəsi (1914-1918) və İkinci Dünya Müharibəsi (1939-1945) siyasi sərhədləri, iqtisadiyyatları və cəmiyyətləri görünməmiş miqyasda yenidən formalaşdıran qlobal münaqişələr idi. Bu müharibələr kütləvi hərbi səfərbərlik, müharibəyə yeni texnologiyaların tətbiqi və xeyli mülki itki ilə səciyyələnirdi.
Birinci Dünya Müharibəsi Almaniya, Avstriya-Macarıstan, Osmanlı İmperiyası və Bolqarıstan da daxil olmaqla mərkəzi güclərin məğlubiyyəti ilə başa çatdı. Versal müqaviləsi (1919) Almaniyaya ağır təzminatlar qoydu və Avropanın xəritəsini yenidən tərtib etdi, iqtisadi çətinliklərə və siyasi qeyri-sabitliyə səbəb oldu.
İkinci Dünya Müharibəsi Nasist Almaniyası, İmperator Yaponiyası və Faşist İtaliyanın rəhbərlik etdiyi Axis güclərini Böyük Britaniya, Sovet İttifaqı və ABŞ-ın başçılıq etdiyi Müttəfiqlərə qarşı gördü. Bu münaqişə Ox dövlətlərinin qeyd-şərtsiz təslim olması və gələcəkdə qlobal münaqişələrin qarşısını almaq məqsədi ilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının yaradılması ilə başa çatdı.
Soyuq Müharibə (1947-1991) Sovet İttifaqı və ABŞ və onların müvafiq müttəfiqləri arasında geosiyasi gərginlik dövrü idi. Bu dövr Koreya müharibəsi, Vyetnam müharibəsi, Kuba raket böhranı və Kosmos yarışı da daxil olmaqla siyasi və hərbi qarşıdurmalarla yadda qaldı. Soyuq Müharibə Sovet İttifaqının dağılması ilə başa çatdı və ABŞ-ın dominant qlobal supergüc kimi meydana çıxmasına səbəb oldu.
İkinci Dünya Müharibəsindən sonrakı dövr bir çox ərazilərin Avropa müstəmləkəçiliyindən müstəqillik qazanması nəticəsində dekolonizasiya dalğası baş verdi. Bu dövr millətçiliyin və öz müqəddəratını təyinetmə hərəkatının yüksəlişi ilə səciyyələnirdi, çox vaxt keçmiş müstəmləkələr və müstəmləkəçi dövlətlər arasında münaqişələrə və gərgin münasibətlərə səbəb olurdu.
20-ci və 21-ci əsrlər qeyri-adi texnoloji tərəqqi, o cümlədən kompüterlərin, internetin inkişafı, kosmosun tədqiqi, tibb və genomikada irəliləyişlərin şahidi oldu. Bu irəliləyişlər cəmiyyətləri, iqtisadiyyatları və mədəniyyətləri dəyişdirərək, yeni ünsiyyət, ticarət və əlaqə formalarına imkan yaradıb. 20-ci əsrin sonlarında başlayan rəqəmsal inqilab müasir dünyanı saysız-hesabsız şəkildə formalaşdıraraq məlumat mübadiləsinə, əyləncəyə və sosial qarşılıqlı əlaqələrə dərin təsir göstərmişdir.
Qloballaşma, bizneslərin, texnologiyaların və mədəniyyətlərin bütün dünyaya yayılması və xalqlar arasında qarşılıqlı asılılığın artması prosesinə aiddir. Qloballaşma iqtisadi artıma, texnoloji tərəqqiyə və mədəni mübadilələrə kömək etsə də, ətraf mühitin deqradasiyası, gəlir bərabərsizliyi və yerli mədəniyyətlərin və adət-ənənələrin aşınması ilə bağlı narahatlıqları da artırıb.
Qloballaşmanın çağırışları, o cümlədən iqlim dəyişikliyi və yoluxucu xəstəliklərin yayılması beynəlxalq əməkdaşlıq və davamlı inkişaf strategiyalarının zəruriliyini vurğulayır.
Müasir dövr həm də bərabərsizliklərin aradan qaldırılmasına və insan hüquqlarının təşviqinə yönəlmiş mühüm sosial və mədəni hərəkatlarla yadda qalıb. Vətəndaş hüquqları, qadın hüquqları, LGBTQ+ hüquqları və ətraf mühit üçün hərəkatlar inklüzivlik və davamlılığa doğru daha geniş tendensiyaları əks etdirən qanunvericilik dəyişikliklərinə və ictimai münasibətdə dəyişikliklərə səbəb olub.
Müasir tarix inqilablar, müharibələr, texnoloji irəliləyişlər və ictimai hərəkatlarla formalaşan dinamik və mürəkkəb bir dövrdür. Bu dövrün hadisələri və inkişafı müasir dünyaya dərindən təsir edərək, davamlı dəyişikliklər və çağırışlar üçün zəmin yaratdı. Müasir tarixin əsas aspektlərini dərk etmək bugünkü qlobal cəmiyyətin mürəkkəbliklərini qiymətləndirmək və bəşəriyyət üçün gələcək istiqamətləri təsəvvür etmək üçün çox vacibdir.
