Нийгмийн шинжлэх ухаан нь хүний нийгэм, нийгмийн харилцаа, хүний зан үйлийн үйл ажиллагааг системтэй, шинжлэх ухааны үндэслэлтэй ойлгоход чиглэсэн төрөл бүрийн салбаруудыг багтаасан өргөн хүрээний судалгааны салбар юм. Энэ нь нийгмийн үзэгдлийг судлах шинжлэх ухааны аргыг ашиглан байгалийн шинжлэх ухаан, хүмүүнлэгийн ухааны хоорондын ялгааг нөхдөг.
Нийгмийн шинжлэх ухааны хүрээ нь өргөн хүрээтэй бөгөөд үүнд хэд хэдэн салбарууд багтдаг бөгөөд тус бүр нь хүний нийгмийн тодорхой талуудад онцгой анхаарал хандуулдаг. Эдгээр салбаруудын заримыг эндээс харна уу:
Нийгмийн шинжлэх ухаан нь мэдээлэл цуглуулах, олж мэдсэн зүйлд дүн шинжилгээ хийх, дүгнэлт гаргахдаа шинжлэх ухааны аргуудад тулгуурладаг. Эдгээр аргууд нь нийгмийн үзэгдлийг судлах нь системтэй, эмпирик, бодитой байхыг баталгаажуулдаг.
Нийгмийн шинжлэх ухааны үндсэн аргууд нь:
Нийгмийн шинжлэх ухааны чиглэлээр судалгаа хийх нь байгалийн шинжлэх ухаантай харьцуулахад тодорхой сорилт, ёс суртахууны үүднээс авч үздэг. Оролцогчдын хувийн нууцыг хангах, мэдээлэлтэй зөвшөөрөл авах, хохирол учруулахгүй байх нь хамгийн чухал.
Судлаачид дараахь ёс зүйн удирдамжийг дагаж мөрдөх ёстой.
Нийгмийн шинжлэх ухааны олдворууд нь нийгэм, бодлого боловсруулах, хувь хүний амьдралд ихээхэн нөлөөлдөг бодит хэрэглээтэй. Жишээ нь:
Нийгмийн шинжлэх ухааны салбар хоорондын шинж чанар нь нийгмийн нарийн төвөгтэй асуудлыг шийдвэрлэх, нийгмийн шударга ёсыг дэмжих, хүний сайн сайхан байдлыг дээшлүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг гэсэн үг юм.
Нийгмийн шинжлэх ухааны гол зорилгын нэг нь хүний зан төлөв, нийгмийн хүчин зүйлс хувь хүн болон бүлгийн үйл ажиллагаанд хэрхэн нөлөөлж байгааг ойлгох явдал юм. Энэхүү ойлголт нь нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх, амьдралын чанарыг сайжруулах үр дүнтэй стратеги боловсруулахад маш чухал юм.
Жишээлбэл, сэтгэл судлал нь танин мэдэхүйн хандлага, нийгмийн нөлөөлөл нь зан үйлийг хэрхэн бүрдүүлдэг болохыг судалж, нийцтэй байдал, ятгалга, түрэмгийлэл зэрэг үзэгдлийн талаархи ойлголтыг өгдөг. Харин социологи нь анги, арьс өнгө, хүйс зэрэг нийгмийн бүтэц хувь хүний амьдралын боломж, сонголтод хэрхэн нөлөөлж байгааг судалдаг.
Антропологи, соёл судлал нь янз бүрийн соёл, хэл, уламжлалыг судлах замаар хүний олон талт байдлыг үнэлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Энэ талбар нь соёлын ялгааг илүү сайн ойлгож, хүлцэн тэвчих, хэвшмэл ойлголтыг эсэргүүцэх, соёл хоорондын яриа хэлэлцээг дэмжихэд тусалдаг.
Антропологичид угсаатны зүй буюу хүмүүс, соёлыг гүнзгий судлах замаар хүн төрөлхтөн байгаль орчин, нийгмийн янз бүрийн нөхцөлд хэрхэн дасан зохицож, тэсвэр хатуужил, бүтээлч байдал, өөрчлөлтийн түүхийг хуваалцаж байгаа талаар нарийвчилсан ойлголтыг өгдөг.
Өнгөрсөн үеийг ойлгох нь одоо байгаа цаг үеийг ойлгох, ирээдүйн чиг хандлагыг урьдчилан таамаглахад чухал ач холбогдолтой. Түүх нь шинжлэх ухааны хувьд нийгэм хэрхэн хувьсан өөрчлөгдөж байгаа, чухал үйл явдлуудын нөлөөлөл, түүхийн үйл явцыг тодорхойлоход хувь хүмүүсийн гүйцэтгэх үүрэг зэрэг чухал ойлголтуудыг өгдөг.
Түүхчид түүхэн өгөгдөл, үйл явдлуудад дүн шинжилгээ хийснээр өнгөрсөн ба одоог хооронд нь холбож, хүний мөн чанар, нийгмийн өөрчлөлт, улс төр, эдийн засгийн шийдвэрийн үр дагаврын талаар үнэ цэнэтэй сургамжуудыг санал болгодог.
Сүүлийн үеийн салбар хоорондын судалгаанд чиглэж буй хандлага нь байгалийн болон нийгмийн шинжлэх ухааныг нэгтгэх нь чухал болохыг харуулж байна. Энэхүү хандлага нь уур амьсгалын өөрчлөлт, эрүүл мэндийн ялгаа, нийгэмд үзүүлэх технологийн нөлөөлөл зэрэг асуудлуудын талаар илүү дэлгэрэнгүй ойлголтыг өгдөг.
Жишээлбэл, байгаль орчны судалгаа нь экологийн судалгааг нийгмийн шинжлэх ухааны хэтийн төлөвтэй хослуулж, хүрээлэн буй орчны сорилтод тогтвортой шийдлийг эрэлхийлж, хүн ба хүрээлэн буй орчны харилцан үйлчлэлийг судлах болно.
Нийгмийн шинжлэх ухаан нь хүний нөхцөл байдал, нийгмийн бүтэц, хүмүүсийн харилцан үйлчлэлийн динамикийн талаар гүн гүнзгий ойлголт өгдөг судалгааны чухал салбар юм. Шинжлэх ухааны нарийн арга барил, ёс суртахууны туршлагуудаар дамжуулан нийгмийн эрдэмтэд нийгмийн ертөнцийн нарийн төвөгтэй байдлыг тайлахыг эрмэлзэж, бодлогод мэдээлэл өгөх, нийгмийн өөрчлөлтийг дэмжих, өөрсдийн болон бусдын талаарх бидний ойлголтыг нэмэгдүүлэх зорилготой.
Олон талт шинж чанар нь бодит ертөнцийн асуудлуудыг судлах, ойлгох, шийдвэрлэх янз бүрийн арга замыг нээж өгдөг бөгөөд энэ нь орчин үеийн нийгмийн тасралтгүй хөгжил, дэвшлийн салшгүй хэсэг болж байна.
