Jowisz jest największą planetą w naszym Układzie Słonecznym i jest znany jako gazowy olbrzym ze względu na swój skład, składający się głównie z wodoru i helu. Tę wspaniałą planetę obserwuje się od tysięcy lat, odgrywając znaczącą rolę w mitologiach i badaniach astronomicznych różnych kultur na całym świecie.
Jowisz jest piątą planetą od Słońca i krąży w odległości około 778 milionów kilometrów (484 milionów mil). Ta masywna planeta ma średnicę około 139 822 kilometrów (86 881 mil), co czyni ją 11 razy szerszą od Ziemi. Jego masa jest 2,5 razy większa od masy wszystkich innych planet Układu Słonecznego razem wziętych.
Atmosfera Jowisza składa się głównie z wodoru (około 90%) i helu (prawie 10%), ze śladami innych gazów, takich jak metan, para wodna, amoniak i siarkowodór. Górna atmosfera zawiera chmury kryształów amoniaku ułożonych w pasma o różnych kolorach. Pasma te powstają w wyniku szybkiej rotacji Jowisza, która kończy jeden obrót w niecałe 10 godzin, co powoduje gwałtowne burze i szybkie wiatry osiągające prędkość do 620 kilometrów na godzinę (385 mil na godzinę).
Najbardziej godną uwagi cechą atmosfery Jowisza jest Wielka Czerwona Plama , gigantyczna burza większa od Ziemi, która szaleje od co najmniej 400 lat. Naukowcy badają tę burzę, aby zrozumieć wzorce pogodowe na Jowiszu, a co za tym idzie, na innych planetach, w tym na Ziemi.
Jowisz ma najsilniejsze pole magnetyczne ze wszystkich planet Układu Słonecznego, które, jak się uważa, jest generowane przez warstwę metalicznego wodoru otaczającą jego jądro. To pole magnetyczne wychwytuje cząsteczki wiatru słonecznego, tworząc rozległy pas promieniowania.
Planeta jest również niezwykła ze względu na liczne księżyce – według ostatniego obliczenia miała 79 potwierdzonych satelitów. Cztery największe księżyce, znane jako księżyce galileuszowe – Io, Europa, Ganimedes i Kallisto – zostały odkryte przez Galileusza w 1610 roku. Ganimedes, największy z nich, jest nawet większy od planety Merkury. Naukowcy żywo interesują się Europą i Ganimedesem, ponieważ uważa się, że znajdują się one w podziemnych oceanach, w których może potencjalnie istnieć życie.
Pomimo swojego przeważnie gazowego składu, Jowisz prawdopodobnie ma stałe jądro. Uważa się, że jądro jest zbudowane ze skał i metalu, a jego masa jest szacowana na około 10–20 razy większa od masy Ziemi. Rdzeń otacza warstwa metalicznego wodoru, który jest wodorem pod tak ogromnym ciśnieniem, że pełni rolę przewodnika elektrycznego.
Ciśnienie i temperatura wewnątrz Jowisza dramatycznie rosną w kierunku jądra. W centrum ciśnienie może być ponad 40 milionów razy wyższe od ciśnienia atmosferycznego na powierzchni Ziemi, a temperaturę szacuje się na nawet 24 000 stopni Celsjusza (43 000 stopni Fahrenheita).
Jowisz odgrywa zasadniczą rolę w kształtowaniu dynamiki orbitalnej Układu Słonecznego poprzez swoją ogromną grawitację. Uważa się, że wywarł wpływ na powstawanie i ewolucję innych planet i nadal chroni Ziemię i planety wewnętrzne przed potencjalnymi uderzeniami komet i asteroid, przechwytując te obiekty lub wyrzucając je z Układu Słonecznego.
Kilka statków kosmicznych odwiedziło Jowisza, poczynając od przelotu Pioneera 10 w 1973 r., a następnie Voyagera 1 i 2 pod koniec lat 70. XX wieku. Misje te dostarczyły pierwszych zdjęć planety z bliska, jej księżyców i pierścieni. Niedawno sonda Galileo, która przybyła w 1995 r., okrążała Jowisza przez kilka lat, przeprowadzając szczegółowe obserwacje, zanim zakończyła swoją misję zanurzeniem się w atmosferze Jowisza. Sonda Juno, która przybyła do Jowisza w 2016 roku, obecnie dogłębnie bada planetę, koncentrując się na jej atmosferze, polu magnetycznym i polu grawitacyjnym, aby uzyskać wgląd w jej powstawanie i strukturę.
Badanie Jowisza i jego księżyców dostarcza naukowcom kluczowych informacji o wczesnym Układzie Słonecznym. Skład Jowisza odzwierciedla warunki panujące we wczesnej mgławicy słonecznej, z której powstał Układ Słoneczny. Rozumiejąc Jowisza, naukowcy mogą uzyskać wgląd w powstawanie układów planetarnych wokół innych gwiazd.
Co więcej, księżyce Jowisza, zwłaszcza Europa, Ganimedes i Kallisto, cieszą się dużym zainteresowaniem w poszukiwaniu życia pozaziemskiego. Potencjalne oceany podpowierzchniowe pod lodowymi skorupami tych księżyców mogą być siedliskami, w których istnieje lub istniało kiedyś życie. Misje takie jak nadchodzący Europa Clipper mają na celu zbadanie oceanów i ich potencjału w zakresie podtrzymywania życia.
Chociaż bezpośrednie eksperymenty na Jowiszu nie są obecnie możliwe ze względu na panujące tam ekstremalne warunki i odległość od Ziemi, obserwacje i dane zebrane przez teleskopy i statki kosmiczne dostarczają cennych informacji. Astronomowie amatorzy mogą obserwować Jowisza i jego największe księżyce za pomocą skromnego teleskopu, odnotowując zmieniające się pozycje księżyców i widoczność Wielkiej Czerwonej Plamy.
Misje kosmiczne, takie jak Juno, wykorzystują różnorodne instrumenty do badania Jowisza. Należą do nich spektrometry do analizy składu atmosfery, magnetometry do pomiaru pola magnetycznego oraz instrumenty do nauki grawitacji do określania wewnętrznej struktury planety. Obserwacje te pomagają naukowcom testować teorie dotyczące powstawania planet, składu i ogólnie fizyki gazowych gigantów.
Jowisz, największa planeta naszego Układu Słonecznego, to fascynujący świat, który intryguje ludzi od tysiącleci. Jego ogromne rozmiary, silne pole magnetyczne, dynamiczna atmosfera i liczne księżyce czynią go obiektem zarówno piękna, jak i ciekawości naukowej. Badając Jowisza i jego satelitów, naukowcy mogą dowiedzieć się więcej o powstaniu Układu Słonecznego, możliwości życia poza Ziemią oraz naturze układów planetarnych we wszechświecie. W miarę postępu technologii nasza wiedza o Jowiszu i jego roli w kosmicznym balecie będzie nadal rosła, odkrywając coraz więcej tajemnic Układu Słonecznego i nie tylko.
