Kriptoqrafiya düşmən adlanan üçüncü tərəflərin iştirakı ilə təhlükəsiz ünsiyyət üsullarının tətbiqi və öyrənilməsidir. Onun əsas məqsədi məxfiliyi, autentifikasiyanı, bütövlüyünü və mesajların və ya məlumatların rədd edilməməsini təmin etməkdir.
Kriptoqrafiya sənəti yazının özü qədər qədimdir. Əvvəlcə mesajın məzmununu yalnız nəzərdə tutulan alıcıların başa düşməsini təmin etmək üçün istifadə edilmişdir. Qədim misirlilər, yunanlar və romalılar kriptoqrafik üsulları inkişaf etdirmiş və istifadə etmişlər. Tanınmış bir nümunə, açıq mətndəki hər hərfin əlifbada müəyyən sayda yerə köçürüldüyü əvəzedici şifrə olan Sezar şifrəsidir .
Kriptoqrafik alqoritmlərin iki əsas kateqoriyası var:
Şifrələmə açıq mətnin şifrəli mətnə çevrilməsi prosesidir ki, onu açarın sahibindən başqa heç kəs oxuya bilməz. Şifrənin açılması əks prosesdir, şifrəli mətni yenidən oxuna bilən açıq mətnə çevirir. Riyazi əlaqə aşağıdakı kimi ifadə edilə bilər:
Açıq Açar İnfrastrukturu rəqəmsal sertifikatların və açıq açarların şifrələnməsini idarə etmək üçün çərçivədir. O, internet kimi təhlükəsiz ictimai şəbəkənin istifadəçilərinə təhlükəsiz və şəxsi məlumat mübadiləsi aparmağa imkan verir.
Hash funksiyaları istənilən ölçülü giriş məlumatından sabit ölçülü bayt sətirini (heş kimi tanınır) yaradan kriptoqrafik alqoritm növüdür. Onlar məlumatların bütövlüyünü təmin etmək üçün istifadə olunur. Tanınmış bir nümunə, Bitcoin mədənlərində istifadə edilən SHA-256 alqoritmini göstərmək olar.
Rəqəmsal imzalar rəqəmsal rabitə və ya sənədlərin mənşəyini və bütövlüyünü təmin edən kriptoqrafik bir texnikadır. Rəqəmsal imza şəxsi açardan istifadə etməklə yaradılır və müvafiq açıq açarı olan hər kəs tərəfindən yoxlanıla bilər.
Kriptoanaliz, sistemlərin gizli aspektlərini başa düşmək üçün informasiya sistemlərinin təhlilinin öyrənilməsidir. O, kriptoqrafik təhlükəsizlik sistemlərini pozmaq və şifrələnmiş mesajların məzmununa giriş əldə etmək üçün istifadə olunur.
Kriptoqrafiya məxfi kommunikasiyaların mühafizəsi, saxlama cihazlarında məlumatların mühafizəsi, internet və şəbəkə təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi, elektron maliyyə əməliyyatlarının mühafizəsi, rəqəmsal imzaların və sertifikatların bütövlüyünün və həqiqiliyinin təmin edilməsi də daxil olmaqla geniş tətbiq sahələrinə malikdir.
Kvant hesablama kimi hesablama gücünün inkişafı ilə mövcud kriptoqrafik üsullar yeni problemlərlə üzləşir. Kriptoqraflar kvant kompüterlərinin hesablama gücünə tab gətirə bilən yeni alqoritmlər hazırlamaq üzərində fəal işləyirlər.
