هستی شناسی شاخه ای اساسی از فلسفه و متافیزیک است که به ماهیت و مقولات هستی می پردازد. این پرسش‌ها را در مورد اینکه چه موجودیت‌هایی وجود دارند یا می‌توان گفت وجود دارند و چگونه می‌توان چنین موجودیت‌هایی را گروه‌بندی کرد، در یک سلسله مراتب مرتبط کرد و بر اساس شباهت‌ها و تفاوت‌ها تقسیم کرد، می‌پردازد. مطالعه هستی شناسی هم شامل تعیین مقوله های هستی و هم درک روابط بین آن مقولات است.
هستی شناسی در فلسفه به دنبال کشف مفهوم هستی یا هستی است. این پرسش‌ها را مطرح می‌کند که "وجود داشتن به چه معناست؟" و "چه نوع چیزهایی وجود دارد؟" فیلسوفانی که با هستی شناسی سروکار دارند سعی می کنند موجودات جهان را دسته بندی کنند و اغلب آنها را به فیزیکی و غیر فیزیکی یا عینی و انتزاعی تقسیم می کنند.
یک مفهوم اساسی در هستی شناسی تمایز بین جزییات و کلیات است. جزییات موجودات مجزا و مجزایی هستند که در دنیای فیزیکی مانند یک سیب خاص یا یک درخت خاص وجود دارند. از سوی دیگر، جهانی‌ها ویژگی‌ها یا کیفیت‌هایی هستند که می‌توانند با ویژگی‌های مختلف، مانند قرمزی یا گرد بودن، مشترک باشند.
در متافیزیک، هستی شناسی به عنوان ستون فقرات عمل می کند و ساختاری برای درک واقعیت در اساسی ترین سطح فراهم می کند. متافیزیکدانان در مورد وجود چیزهایی مانند کلیات، اعداد و حتی مفاهیم انتزاعی مانند عدالت یا عشق بحث می کنند. این بحث‌ها اغلب شامل بحث‌های پیچیده درباره ماهیت واقعیت و مؤلفه‌هایی است که آن را تشکیل می‌دهند.
به عنوان مثال، استدلال هستی شناختی وجود خدا را که توسط سنت آنسلم ارائه شده است، در نظر بگیرید. این برهان از هستی شناسی و منطق استفاده می کند تا به این نتیجه برسد که چون ما می توانیم موجودی را تصور کنیم که چیزی بزرگتر از آن قابل تصور نیست، چنین موجودی باید در واقعیت وجود داشته باشد. این استدلال نشان می‌دهد که هستی‌شناسی چگونه با بحث‌های متافیزیکی درباره هستی تلاقی می‌کند.
حوزه متافیزیک همچنین به مسائل هویت و تغییر ، ضرورت و امکان و ساختار اشیاء و خواص آنها می پردازد. این تحقیقات اغلب منجر به بحث در مورد موضوعاتی مانند مدالیته، یا روش هایی که از طریق آن اشیا می توانند به طور بالقوه یا بالفعل وجود داشته باشند، و پیامدهای آنها برای درک ماهیت هستی می شود.
در حالی که هستی شناسی ممکن است انتزاعی به نظر برسد، مفاهیم آن کاربردهای عملی دارند و برای بسیاری از رشته های دیگر، از جمله علوم کامپیوتر، علم اطلاعات و هوش مصنوعی، پایه و اساس هستند.
به عنوان مثال، در علوم کامپیوتر، هستی شناسی ها برای ایجاد چارچوب های جامعی استفاده می شوند که امکان سازماندهی، اشتراک گذاری و استفاده مجدد داده ها را در سیستم های مختلف فراهم می کند. این هستی‌شناسی‌ها انواع چیزهایی را که در یک حوزه خاص وجود دارند و روابط بین آنها را تعریف می‌کنند و قابلیت همکاری داده‌ها و توسعه سیستم‌های هوشمند را تسهیل می‌کنند.
یک مثال ساده از هستی شناسی در زمینه دنیای واقعی می تواند شامل دسته بندی کتاب ها در یک کتابخانه باشد. کتاب‌ها را می‌توان بر اساس محتوایشان به دسته‌های مختلفی از جمله داستانی، غیرداستانی، علمی، تاریخی و غیره طبقه‌بندی کرد. در هر دسته، کتاب ها را می توان بر اساس زیرمجموعه ها، نویسندگان و مضامین تقسیم کرد. چنین طبقه بندی درک و دسترسی به مجموعه وسیعی از دانش موجود در کتابخانه را تسهیل می کند.
یکی دیگر از کاربردهای جالب هستی‌شناسی را می‌توان در آزمایش‌های علمی که برای آزمایش نظریه‌های مربوط به ماهیت بنیادی واقعیت طراحی شده‌اند، یافت. به عنوان مثال، مکانیک کوانتومی مفاهیم کلاسیک وجود را با پدیده‌هایی مانند طبیعت دوگانه نور به چالش می‌کشد، که نشان می‌دهد ذرات می‌توانند به طور همزمان در چندین حالت وجود داشته باشند تا زمانی که مشاهده شوند. این مشاهدات غیر شهودی، ارزیابی مجدد مقوله‌های موجود هستی و روابط متقابل آنها را وادار می‌کند.
هستی شناسی، هم به عنوان یک تحقیق فلسفی و هم به عنوان ابزاری کاربردی، ما را به بررسی اساسی ترین پرسش های هستی و طبقه بندی دعوت می کند. با بررسی اینکه چه چیزهایی وجود دارند و چگونه می توان آنها را گروه بندی یا مرتبط کرد، ما بینشی در مورد ساختار جهان و ماهیت خود واقعیت به دست می آوریم. هستی‌شناسی چه از طریق دریچه‌ی فلسفه و چه از کاربردهای عملی در علم و فناوری، درک عمیق‌تری از جهان و جایگاه ما در آن را تشویق می‌کند.
