نجوم رصدی مطالعه اجرام و پدیده های بسیار فراتر از سیاره ما از طریق استفاده از تلسکوپ و سایر ابزارها برای جمع آوری اطلاعات در مورد کیهان است. این یکی از قدیمی ترین اشکال نجوم است که به تمدن های باستانی باز می گردد که موقعیت ستارگان و سیارات را ترسیم می کردند.
در قلب نجوم رصدی ابزارها و تکنیک های مورد استفاده برای رصد اجرام آسمانی نهفته است. ابزار اساسی در نجوم تلسکوپ است که اجرام دور را بزرگ‌نمایی می‌کند و آنها را واضح‌تر نشان می‌دهد. تلسکوپ ها می توانند انواع مختلفی داشته باشند، از جمله تلسکوپ های نوری که نور مرئی را جمع آوری می کنند. تلسکوپ های رادیویی که امواج رادیویی را جمع آوری می کنند. و انواع دیگری که طول موج های مختلف طیف الکترومغناطیسی را مشاهده می کنند، مانند تلسکوپ های فرابنفش، اشعه ایکس و مادون قرمز.
علاوه بر این، ستاره شناسان از نورسنجی و طیف سنجی برای تجزیه و تحلیل نور اجرام آسمانی استفاده می کنند. نورسنجی شامل اندازه گیری شدت یا روشنایی نور است، در حالی که طیف سنجی شامل مطالعه طیف نور برای تعیین ویژگی هایی مانند ترکیب شیمیایی، دما، چگالی و حرکت است.
نجوم رصدی را می توان بر اساس نوع جسم مورد مطالعه به چند دسته تقسیم کرد. این شامل:
یکی از ساده ترین اشکال نجوم رصدی که هر کسی می تواند انجام دهد، مشاهده با چشم غیر مسلح است. این شامل نگاه کردن به آسمان شب با چشم غیرمسلح برای شناسایی صورت های فلکی، سیارات قابل مشاهده با چشم غیرمسلح و حتی گاهی کهکشان راه شیری است.
یک پله بالاتر از مشاهدات با چشم غیر مسلح، مشاهدات تلسکوپ امکان مطالعات دقیق تری را فراهم می کند. به عنوان مثال، با استفاده از یک تلسکوپ کوچک، می توانید دهانه های ماه، حلقه های زحل و قمرهای مشتری را مشاهده کنید. این مشاهدات می تواند به درک ترکیب و شرایط فیزیکی این اجرام آسمانی کمک کند.
آزمایش‌های طیف‌سنجی شامل تقسیم نور از یک ستاره یا کهکشان به رنگ‌های (یا طول موج) اجزای آن است. این می تواند انبوهی از اطلاعات را در مورد ترکیب جسم، دما، حرکت و موارد دیگر نشان دهد. به عنوان مثال، با بررسی خطوط طیفی هیدروژن در یک ستاره، ستاره شناسان می توانند دما و سن آن را تعیین کنند.
اندازه‌گیری‌های فوتومتریک اخترشناسان را قادر می‌سازد تا سیاره‌های فراخورشیدی، سیارات خارج از منظومه شمسی را با مشاهده کم‌نور شدن نور ستاره در هنگام عبور سیاره از مقابل آن، شناسایی کنند. این روش که به روش ترانزیت معروف است، در کشف هزاران سیاره فراخورشیدی موثر بوده است.
نجوم رصدی با چالش‌های متعددی مانند آلودگی نوری ناشی از نواحی شهری، که منظره آسمان شب را مبهم می‌کند، و اعوجاج جوی که می‌تواند مشاهدات نجومی را تار کند، مواجه است. پیشرفت در فناوری منجر به توسعه اپتیک تطبیقی و تلسکوپ های فضایی مانند تلسکوپ فضایی هابل برای غلبه بر این موانع شده است.
محدودیت دیگر سوگیری مشاهده ای است که در آن انتخاب اهداف و تفسیر داده ها می تواند خطاهایی را ایجاد کند. اخترشناسان از طریق طراحی آزمایشی دقیق، بررسی همتایان و استفاده از روش‌های رصد چندگانه با این امر مقابله می‌کنند.
پیشرفت های تکنولوژیک به گسترش قابلیت های نجوم رصدی ادامه می دهد. تلسکوپ فضایی جیمز وب، که در سال 2021 پرتاب شد، با هدف رصد کیهان در فروسرخ، ارائه بینشی در مورد شکل‌گیری کهکشان‌ها، ستاره‌ها و منظومه‌های سیاره‌ای است. پروژه هایی مانند آرایه کیلومتر مربعی توانایی ما در تشخیص امواج رادیویی از کیهان اولیه را به طرز چشمگیری افزایش می دهد.
نجوم رصدی همچنان یک زمینه تحقیقاتی پر جنب و جوش است و به طور مداوم درک ما از جهان و جایگاه ما در آن را اصلاح می کند. از طریق فداکاری ستاره شناسان و توسعه ابزارهای پیچیده تر، اسرار کیهان به آرامی آشکار می شود.
