Tarmoq protokollari - bu tarmoq qurilmalari o'rtasidagi aloqa qoidalari va konventsiyalari. Ushbu protokollar ma'lumotlarni tarmoqlar bo'ylab samarali va samarali ravishda uzatish tartiblarini belgilaydi. Keling, ba'zi asosiy tarmoq protokollari va ularning kompyuter tarmoqlaridagi funktsiyalarini ko'rib chiqaylik.
Protokollar kompyuterlar, marshrutizatorlar va tarmoqdagi boshqa qurilmalar o'rtasida aloqa o'rnatish uchun zarurdir. Ular bir qurilmadan yuborilgan ma'lumotlar, ularning ichki jarayonlari yoki dizaynidagi farqlardan qat'i nazar, boshqa qurilma tomonidan talqin qilinishi va tushunilishini ta'minlaydi.
Tasavvur qiling-a, xat bir shahardan boshqasiga yuborilgan. Xatda maqsad manzili, qaytish manzili va manzillar o'rtasida harakatlanish usuli bo'lishi kerak. Xuddi shunday, ma'lumotlar tarmoq bo'ylab yuborilganda, u paketlarga bo'linadi. Har bir paketda uzatilayotgan ma'lumotlar, uning manba va manzil IP manzillari kabi ma'lumotlar bilan bir qatorda, bizning xat analogimizdagi manzillar kabi mavjud.
TCP/IP protokollar to'plami bo'lib, ular birgalikda ma'lumotlar paketlarining manbadan manzilga ishonchli o'tishini ta'minlaydi. Elektron pochta xabarini yuborganingizda yoki veb-sahifani yuklaganingizda, kompyuteringiz ma'lumotlarni yuborish va qabul qilish uchun ushbu protokollardan foydalanadi.
TCP/IP modeli to'rtta qatlamdan iborat bo'lib, ularning har biri o'ziga xos protokollar to'plamiga ega:
IP-manzil TCP/IP tarmog'idagi qurilma uchun noyob identifikatordir. Tarmoqlar tarmoq trafigini tashkil qilish va himoya qilish uchun quyi tarmoqlarga bo'linadi. Subnetting tarmoq ma'murlariga IP tarmog'ini kichikroq tarmoq segmentlariga bo'lish imkonini beradi. Har bir kichik tarmoq uchun xostlar sonini hisoblash formulasi:
\( \textrm{Xostlar soni} = 2^{(32 - \textrm{pastki tarmoq niqobi uzunligi})} - 2 \)
Masalan, 24 bitli pastki tarmoq niqobi uzunligi (odatiy pastki tarmoq maskasi 255.255.255.0) uchun hisoblash quyidagicha bo'ladi:
\( 2^{(32 - 24)} - 2 = 254 \)
Bu shuni anglatadiki, ushbu pastki tarmoqda 254 ta xost bo'lishi mumkin.
Domen nomlari tizimi (DNS) inson o'qiy oladigan domen nomlarini kompyuterlar tarmoqda bir-birini identifikatsiyalash uchun foydalanadigan IP manzillarga aylantiradi. Brauzeringizga veb-sayt URL-manzilini kiritganingizda, DNS serverlari ushbu domen uchun mos IP-manzilni topish uchun so'raladi, bu sizning brauzeringizga veb-sayt serveriga ulanish imkonini beradi.
Qo'shimcha vositalarsiz tajriba o'tkazish amaliy bo'lmasa-da, bu protokollarni amalda qanday kuzatishni tushunish ibratli bo'lishi mumkin. Masalan, ulanishni sinab ko'rish uchun ICMP protokolidan foydalanadigan ping yoki ma'lumotlarning manzilga olib boradigan yo'llarini xaritalash qiluvchi traceroute kabi buyruq qatori vositalaridan foydalanish tarmoq protokollarining ishlashi haqida ma'lumot berishi mumkin.
Internet paydo bo'lishi bilan ma'lumotlar xavfsizligi eng muhim masalaga aylandi. HTTPS, Secure Shell (SSH) va Transport Layer Security (TLS) kabi protokollar ma'lumotlarni uzatish uchun shifrlash va xavfsiz kanallarni ta'minlaydi, ushlashdan himoya qiladi va ma'lumotlar yaxlitligini ta'minlaydi.
Texnologiyaning rivojlanishi bilan tarmoq protokollari ham rivojlanmoqda. So'nggi ishlanmalar HTTP/2 va HTTP/3 ni o'z ichiga oladi, ular veb-sahifalarni tezroq va samaraliroq ko'rishni maqsad qiladi. Bundan tashqari, IP-manzillashning keyingi avlodi, IPv6, mumkin bo'lgan noyob manzillar sonini sezilarli darajada oshirish orqali IPv4 manzillarini yo'qotish yechimini taklif qiladi.
Kompyuter tarmoqlari dunyosida navigatsiya qilish uchun tarmoq protokollarini tushunish juda muhimdir. TCP/IP kabi asosiy protokollardan TLS kabi xavfsizlik protokollari va HTTP/3 va IPv6 kabi kelajakdagi ishlanmalargacha, tarmoq protokollari ma'lumotlarning tarmoqlar bo'ylab samarali, ishonchli va xavfsiz uzatilishini ta'minlaydi. Ushbu protokollardan xabardorlik va bilim tarmoq resurslaridan yaxshiroq foydalanish va ma'lumotlar xavfsizligini oshirish imkonini beradi.
