Авогадрогийн тоо болон мэнгэний тухай ойлголт нь химийн урвал явагдах цар хүрээг ойлгох үндэс суурь юм. Эдгээр ойлголтууд нь атом, молекулуудын микроскоп ертөнц болон бидний өдөр тутам харьцдаг макроскоп ертөнцийн хоорондын ялгааг арилгахад тусалдаг.
Авогадрогийн тоо нь бодисын нэг мольд агуулагдах бөөмсийн тоог илэрхийлдэг тогтмол тоо юм. Италийн эрдэмтэн Амедео Авогадрогийн нэрээр нэрлэгдсэн. Энэ асар их утга нь нэг моль тутамд ойролцоогоор \(6.022 \times 10^{23}\) нэгж юм. Байгууллага нь тухайн бодисоос хамааран атом, молекул, ион эсвэл бусад бөөмс байж болно.
Мэнгэ нь химийн бодисын хэмжээг илэрхийлэхэд ашигладаг хэмжлийн нэгж юм. Нэг моль яг \(6.022 \times 10^{23}\) бөөмс агуулдаг. Энэ тоо, Авогадрогийн тоо нь химичдэд лабораторид хялбархан хэмжиж болохуйц их хэмжээний молекулуудын субмикроскопийн ертөнцтэй ажиллах боломжийг олгодог.
Авогадрогийн тоо нь атом/молекул ба граммыг хооронд нь хувиргахад чухал үүрэгтэй. Энэ нь эрдэмтдэд химийн урвалд оролцож буй бие даасан хэсгүүдийн тоог тооцоолох боломжтой хэвээр байхын зэрэгцээ лабораторид хэмжигдэхүйц хэмжээний бодисын масстай ажиллах боломжийг олгодог гүүр болж өгдөг.
12 аму (атомын массын нэгж) атомын масстай нүүрстөрөгчийн элементийг авч үзье. Хэрэв та 12 грамм цэвэр нүүрстөрөгчийг хэмжих юм бол 1 моль нүүрстөрөгчийн атомтай байх болно, энэ нь ойролцоогоор \(6.022 \times 10^{23}\) атом юм.
Өөр нэг жишээг усаар (H 2 O) харж болно. Усны молекул жин нь ойролцоогоор 18 аму (устөрөгчийн хувьд 2 аму, хүчилтөрөгчийн хувьд 16 аму). Энэ нь 18 грамм усанд \(6.022 \times 10^{23}\) усны молекул агуулагддаг гэсэн үг.
Авогадрогийн тоо нь химичдэд химийн урвалыг дуусгахын тулд химийн урвалд ороход шаардагдах бодисын тодорхой хэмжээг тооцоолох боломжийг олгодог. Жишээлбэл, устөрөгчийн хий (H 2 ) ба хүчилтөрөгчийн хий (O 2 ) -ийг хослуулан ус үйлдвэрлэхийн тулд молекулуудын харьцааг нарийн тогтоох шаардлагатай: 1 моль O 2 тутамд 2 моль H 2 байна.
Өгөгдсөн массаас молийн тоог тооцоолохын тулд дараах томъёог ашиглана: \( \textrm{Мэнгэний тоо} = \frac{\textrm{Өгөгдсөн масс (г)}}{\textrm{Моляр масс (г/моль)}} \) Эсрэгээр, өгөгдсөн массаас бөөмсийн тоог олохын тулд томьёо нь: \( \textrm{Бөөмийн тоо} = \frac{\textrm{Өгөгдсөн масс (г)}}{\textrm{Моляр масс (г/моль)}} \times \textrm{Авогадрогийн дугаар} \)
Авогадрогийн тоог шууд төсөөлөх нь масштабын улмаас хэцүү ч тодорхой тооны тоосонцортой бодисуудтай туршилт хийх нь энэ тооны хэмжээг тодорхойлоход тусална. Жишээлбэл, дэлхийн гадаргуу дээр нэг мэнгэ жижиг бөмбөрцөг тархах нь түүнийг ихээхэн гүнд хамрах бөгөөд энэ нь мэнгэ дотор агуулагдах асар олон тооны бөөмсийг харуулж байна.
Амедео Авогадро 1811 онд ижил температур, даралттай ижил хэмжээний хий ижил тооны молекул агуулдаг гэсэн ойлголтыг дэвшүүлсэн боловч 20-р зууны эхэн үед Жан Перриний хийсэн туршилтаар Авогадрогийн тоог нарийн тодорхойлж чадаагүй юм. Энэхүү шинэлэг ажил нь 1926 онд Жан Перринд физикийн салбарын Нобелийн шагналыг авчирсан юм.
Авогадрогийн тоог ашиглах нь химийн шинжлэх ухаанаас гадна физик, биологи хүртэл өргөн хүрээг хамарч, атомын болон молекулын хэмжээнд үзэгдлийг тоолж, ойлгоход эрдэмтэд тусалдаг. Жишээлбэл, цөмийн урвалын үед ялгарах энергийг тооцоолох, биологийн дээж дэх молекулын тоог тодорхойлоход ашигладаг.
Мэнгэний өдөр бол 10-р сарын 23-ны (10/23) өглөөний 6:02-18:02 цагийн хооронд Авогадрогийн тоог ( \(6.022 \times 10^{23}\) ) хүндэтгэн тэмдэглэдэг албан бус баяр юм. Шинжлэх ухааны боловсролд мэнгэ болон Авогадрогийн тооны ач холбогдлыг онцолж, химийн салбарт сонирхлыг нэмэгдүүлэх зорилготой юм.
Авогадрогийн тоо болон мэнгэний тухай ойлголт нь хими болон холбогдох шинжлэх ухааныг судалж буй хэн бүхэнд маш чухал юм. Энэ нь бодисын масс болон бөөмсийн тоог хооронд нь хувиргах аргыг төдийгүй атом ба молекулын масштабын талаар илүү гүнзгий ойлгох боломжийг олгодог. Энэхүү хэрэгсэл нь боловсролын болон мэргэжлийн химийн судалгаанд зайлшгүй шаардлагатай.
