Evolucioni njerëzor është procesi i gjatë i ndryshimit me të cilin njerëzit e kanë origjinën nga paraardhësit si majmun. Provat shkencore tregojnë se tiparet fizike dhe të sjelljes të përbashkëta nga të gjithë njerëzit e kanë origjinën nga paraardhësit e majmunëve dhe kanë evoluar gjatë një periudhe prej rreth gjashtë milionë vjetësh.
Një nga aspektet e para të evolucionit njerëzor është zhvillimi fizik i madhësisë së kafkës dhe trurit. Me kalimin e kohës, kafkat njerëzore kanë evoluar nga më të vogla dhe më të ngjashme me majmunët, në madhësi më të mëdha që akomodojnë trurin më të madh. Kjo rritje në madhësinë e trurit lidhet me sjelljet më komplekse, përdorimin e mjeteve dhe zhvillimin e gjuhës.
Antropologjia, veçanërisht përmes studimit të fosileve dhe eshtrave të lashta, ofron një pasqyrë të ndryshimeve fizike dhe përshtatjeve në paraardhësit e njeriut. Për shembull, zbulimi i "Lucy", një Australopithecus afarensis 3.2 milionë vjeçar, në Etiopi ofron informacion të vlefshëm mbi qëndrimin dykëmbësh të paraardhësve të hershëm njerëzor.
Një tjetër zbulim kyç antropologjik është Djaloshi Turkana, një skelet pothuajse i plotë i një të riu Homo Erectus që jetoi rreth 1.6 milionë vjet më parë. Ky zbulim nxjerr në pah ndryshimet në përmasat e trupit dhe aftësitë e lokomotivës në përputhje me një jetë të përshtatur për të lëvizur në distanca të gjata.
Nga një këndvështrim historik, evolucioni i njerëzve mund të shihet edhe në zhvillimin e shoqërive dhe kulturave. Shoqëritë e hershme njerëzore ishin të vogla dhe kryesisht të fokusuara në mbijetesë, siç dëshmohet nga mjetet që ishin krijuar për gjueti dhe grumbullim.
Revolucioni Neolitik, i cili ndodhi rreth 10,000 vjet më parë, shënon një pikë të rëndësishme në historinë njerëzore ku shoqëritë filluan të vendosen dhe të zhvillojnë bujqësinë. Ky kalim nga jeta nomade në atë të vendbanimit nxiti gjithashtu përparime në prodhimin e veglave, ndërtimin dhe zbutjen e kafshëve.
Biologjia evolucionare dhe gjenetika ofrojnë shpjegime për evolucionin njerëzor përmes mekanizmave të tillë si përzgjedhja natyrore dhe mutacioni gjenetik. Një koncept kyç këtu janë ndryshimet gjenetike që ndodhën gjatë miliona viteve, të cilat i ndihmuan njerëzit të përshtateshin me mjedisin e tyre. Për shembull, zhvillimi i pigmenteve më të errëta të lëkurës si një krem natyral kundër diellit në zonat e ekspozuara ndaj niveleve të larta të rrezatimit ultravjollcë.
Për më tepër, përdorimi i kohëve të fundit i gjenetikës molekulare ofron dëshmi për modelet e migrimit dhe ndërthurjes midis specieve të hershme njerëzore. Kjo shihet në studimet e gjenomit që përshkruajnë se si Homo sapiens ndërthurën me Neandertalët dhe Denisovanët gjatë migrimit të tyre jashtë Afrikës.
Eksperimentet dhe studimet e rëndësishme në evolucionin njerëzor përfshijnë krahasimin e ADN-së së njeriut dhe shimpanzesë. Këto studime tregojnë se njerëzit dhe shimpanzetë ndajnë afërsisht 98.8% të ADN-së së tyre, duke theksuar marrëdhëniet e ngushta gjenetike dhe prejardhjen e përbashkët.
Një fushë tjetër kryesore e kërkimit është studimi i ADN-së mitokondriale, e cila transmetohet nga nëna tek fëmija. Kjo ka qenë thelbësore për gjurmimin e prejardhjes dhe kuptimin e modeleve të migrimit të popullatave të lashta njerëzore globalisht.
Evolucioni njerëzor është një fushë komplekse që integron gjetjet nga antropologjia, historia dhe biologjia evolucionare për të shpjeguar sesi njerëzit modernë u zhvilluan si fizikisht ashtu edhe kulturalisht. Gjetja e vazhdueshme e fosileve, përparimet në kërkimin gjenetik dhe rindërtimi i mjediseve të kaluara kontribuojnë në të kuptuarit tonë të kësaj teme magjepsëse. Çdo zbulim shton një pjesë në enigmën e historisë njerëzore, duke përshkruar një udhëtim që përfshin miliona vjet.
