ما می توانیم دنیای اطراف خود را به روش های مختلف تجربه کنیم. ما می توانیم لمس، گرم یا سرد را احساس کنیم. ما می توانیم چیزهای اطراف خود را ببینیم، بشنویم، بو کنیم. ما می توانیم غذایی که می خوریم را بچشیم.
در این درس قصد داریم با حواس و اندام های حسی خود آشنا شویم. ما سعی خواهیم کرد درک کنیم:
حس به معنای راهی است که بدن محرک های خارجی را درک می کند. حواس به ما کمک می کند تا دنیای اطراف خود را تجربه کنیم و از ما در برابر خطرات مختلف محافظت کنیم. ما از حس بینایی و شنوایی خود برای دیدن و شنیدن استفاده می کنیم. حواس بویایی و چشایی به ما این امکان را می دهد که از غذای خود لذت ببریم و می توانیم از طریق لمس احساس کنیم. حواس پنجگانه ما توسط مغز کنترل می شود. انسان دارای پنج حواس اساسی است که هر کدام از آنها بسیار مهم است. آن ها هستند:
1. حس بینایی
2. حس شنوایی
3. حس بویایی
4. حس چشایی
5. حس لامسه
هر حس به اندام خاص ما متصل است. بنابراین، انسان دارای اندام های حسی زیر است:
1. دو چشم (حس بینایی)
2. دو گوش (حس شنوایی)
3. بینی (حس بویایی)
4. زبان (حس چشایی)
5. پوست (حس لامسه)
انسان دو چشم دارد. با چشمانمان می توانیم اشیاء اطراف خود را شناسایی کنیم. برای دیدن به چشمانمان نیاز داریم. حس بینایی خوب با چشم سالم به دست می آید. بینایی یا درک چیزها از طریق چشم، فرآیند پیچیده ای است. نور وارد مردمک چشم می شود. مردمک سوراخی است که در مرکز عنبیه چشم قرار دارد و اجازه می دهد نور به شبکیه برخورد کند. سیاه به نظر می رسد زیرا پرتوهای نوری که وارد مردمک می شوند یا توسط بافت های داخل چشم به طور مستقیم جذب می شوند یا پس از بازتاب های منتشر شده در داخل چشم که عمدتاً از مردمک باریک خارج نمی شوند جذب می شوند. تصویر وارونه نمایش داده می شود و مغز برای دیدن آن به درستی غلت می زند.
رنگ چشم افراد متفاوت است. آنها می توانند قهوه ای، سبز، آبی باشند و همه آنها می توانند در سایه های مختلفی ظاهر شوند. افرادی که دو چشمشان رنگ های متفاوتی دارد نیز در دنیا یافت می شوند. این پدیده نادر است و هتروکرومی نامیده می شود.
ما باید از چشمان خود محافظت کنیم، مراقب باشیم که به آنها آسیب نرسانیم.
تغذیه می تواند بینایی ما را بهبود بخشد. این به ویژه اگر هویج بخوریم صادق است.
ما با گوش خود گوش می دهیم. انسان دو گوش دارد. گوش تنها چیزی نیست که از بیرون می بینیم. گوش از سه قسمت تشکیل شده است: گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی . با گوشمان صداها، صداها، صداها را تشخیص می دهیم. امواج صوتی در هوا حرکت می کنند و به گوش می رسند.
موج صوتی الگویی از اختلال است که می تواند ناشی از حرکت انرژی است که از طریق یک رسانه انتقال مانند گاز، مایع یا جامد عبور می کند. این شکلی است که صدا هنگام عبور از هوا، آب و غیره به خود می گیرد.
صدا دریافت چنین امواجی و درک آنها توسط مغز است. بلندی صدا بر حسب دسی بل (dB) اندازه گیری می شود و اگر صدای بلندی را برای مدت طولانی بشنویم می تواند به شنوایی ما آسیب برساند.
بینی بخش اولیه سیستم تنفسی است و دارای حسگرهای بو است. پایانه های عصبی متعددی در پشت بینی وجود دارد. وقتی ذرات معطر به آن قسمت می رسند، اعصاب را می پوشانند و بنابراین تکانه هایی ایجاد می کنند که از طریق سیستم عصبی حرکت می کنند. بنابراین اطلاعاتی در مورد نوع و کیفیت عطر به دست می آوریم.
انسان می تواند حتی بیش از 1 تریلیون بو مختلف را تشخیص دهد. بوها می توانند خوب و بد باشند. برخی از آنها را دوست داریم، برخی از آنها را دوست نداریم. تعدادی از مطالعات نشان داده‌اند که رایحه‌هایی که افراد دوست دارند باعث ایجاد حس خوب در آنها می‌شود، در حالی که بوهایی که افراد دوست ندارند باعث ایجاد حس بد در آنها می‌شود.
زبان عضوی عضلانی در دهان است. قسمت های مختلف زبان دارای طعم های شیرین، ترش، شور و تلخ است. برجستگی های ریز روی زبان را جوانه چشایی می نامند. سطح زبان از حدود ده هزار جوانه چشایی تشکیل شده است که فقط می تواند پنج محرک شیمیایی را تشخیص دهد: ترش، تلخ، شیرین، شور و اومامی. هر جوانه چشایی حدود 100 سلول گیرنده دارد که سیگنالی را از طریق رشته های عصبی که روی آنها قرار دارد به مغز می فرستند.
با شناسایی این محرک‌های شیمیایی، زبان می‌تواند از ما در برابر ورود مواد سمی محافظت کند، یا می‌توانیم برخی از مواد غذایی را که برای مصرف مناسب نیستند، تشخیص دهیم.
پوست بزرگترین عضو بدن است. تمام بدن را می پوشاند. به عنوان یک سپر محافظ در برابر گرما، نور، آسیب و عفونت عمل می کند. مسئول حس لامسه است.
وقتی چیزی را لمس می کنیم، سلول های گیرنده از طریق اعصاب حسی پیامی را به مغز می فرستند. مغز آن پیام ها را تفسیر می کند و ما را وادار می کند به آنچه لمس می کنیم پاسخ مناسبی بدهیم. شبکه گیرنده ها در پوست ما بزرگترین سیستم حسی بدن ما را تشکیل می دهند. از آنجایی که اعصاب حسی بسیار زیادی وجود دارد، ما می توانیم حتی سبک ترین لمس را نیز احساس کنیم. حس لامسه به ما این امکان را می دهد که بفهمیم چیزی گرم یا سرد، خشن یا صاف، مرطوب یا خشک است.
برای واکنش و برقراری ارتباط، مغز ما باید اطلاعات دنیای بیرون را دریافت و پردازش کند. از آنجایی که اندام‌های حسی: چشم‌ها، گوش‌ها، بینی، زبان و پوست به ما کمک می‌کنند با دنیای بیرون ارتباط برقرار کنیم، گیرنده‌های حسی دارند که محرک‌ها را دریافت کرده و آنها را به سیگنال تبدیل می‌کنند. این سیگنال‌ها توسط اعصاب به مغز ارسال می‌شوند و مغز آنها را به صورت بینایی، صدا، بویایی، چشایی و لامسه تفسیر می‌کند و سپس به بدن کمک می‌کند تا به محرک‌های خارجی واکنش نشان دهد.
تمام اندام های حسی بدن ما زندگی ما را آسان و راحت می کنند. اندام های حسی بخش حیاتی بدن ما هستند و باید از آنها به خوبی مراقبت کنیم. چند نکته مراقبتی در زیر آورده شده است:
