Wist je dat we een derde van ons leven slapend doorbrengen? Er gebeurt veel in ons lichaam als we slapen. Slaap is erg belangrijk voor onze gezondheid en ons welzijn. Voldoende nachtrust krijgen is net zo belangrijk om te overleven als voedsel en water.
leerdoelen
- Wat is slaap?
- Slaapcyclus en slaapstadia
- Maak onderscheid tussen REM en niet-REM
- Gebieden van de hersenen en hormoonafscheidingen die betrokken zijn bij de slaap
- Verschillende theorieën die de functie van slaap verklaren
- Slaapschuld en slaaptekort
Wat is slaap?
Slaap is een biologische noodzaak die essentieel is voor het behoud van mentale en fysieke gezondheid. Het is een toestand van verminderd bewustzijn en verminderde fysieke activiteit waarbij het organisme vertraagt en zichzelf herstelt.
De slaapcyclus is de afwisselende beweging van lichte slaap naar diepe, dan diepere en diepste slaap gedurende de slaapperiode. Het omvat de oscillatie tussen de volgende twee verschillende fasen:
- REM-slaap (Rapid Eye Movement) waarin wordt gedroomd
- Non-rapid eye movement (NREM)-slaap of slow-wave-slaap
Slaapmechanismen
De slaap-waakcyclus wordt gereguleerd door een samenspel van twee mechanismen: slaap-homeostatische en circadiane mechanismen.
- Circadiane ritmes - Het is de regulering van de interne processen van het lichaam en de alertheidsniveaus die worden bepaald door de interne biologische of circadiane klok. De circadiane klok vertelt het lichaam wanneer het moet slapen en ontwaken. Het wordt gecontroleerd door een groep cellen, de suprachiasmatische kern (SCN) in de hypothalamus. SCN reageert op lichte en donkere signalen. Licht reist van de oogzenuw van het oog en signaleert de interne klok dat het tijd is om wakker te worden. De SCN geeft ook signalen aan de andere delen van de hersenen die hormonen, lichaamstemperatuur en andere functies regelen die een rol spelen bij het slaperig of wakker maken van ons. Omdat we 's ochtends worden blootgesteld aan licht, stuurt de SCN signalen om de lichaamstemperatuur te verhogen en hormonen zoals cortisol te produceren en de afgifte van hormonen zoals melatonine te vertragen. De melatoninespiegels stijgen 's avonds als het donker wordt en blijven de hele nacht hoog, wat de slaap bevordert.
- Slaap-waak-homeostase – Dit is de opeenhoping van hypnogene (slaapverwekkende) stoffen in de hersenen die een homeostatische slaapdrift genereren. Tijdens onze wakkere uren hopen deze hypnogene stoffen zich op en verhogen de druk om te slapen. Deze druk wordt opgeheven door het slapen zelf, waarbij de niveaus van de slaapregulerende stof in het lichaam snel afnemen. De homeostatische slaapaandrijving herinnert het lichaam er na een bepaalde tijd aan om te slapen en regelt zowel de slaapintensiteit als de duur.
Gebieden van de hersenen en hormoonafscheidingen die betrokken zijn bij de slaap
Meerdere hersengebieden zijn betrokken bij het reguleren van de slaap. Hypothalamus bevat de SCN (de biologische klok) en reguleert in combinatie met de thalamus de slow-wave-slaap. De pons is belangrijk voor het reguleren van de REM-slaap (rapid eye movement).
Slaap wordt ook geassocieerd met de afscheiding en regulatie van een aantal hormonen uit verschillende endocriene klieren, waaronder melatonine, follikelstimulerend hormoon (FSH), luteïniserend hormoon (LH) en groeihormoon.
Tijdens de slaap maakt de pijnappelklier melatonine aan. Het is betrokken bij de regulatie van verschillende biologische ritmen en het immuunsysteem.
Tijdens de slaap scheidt de hypofyse zowel FSH als LH af, die belangrijk zijn bij het reguleren van het voortplantingssysteem.
De hypofyse scheidt ook groeihormoon af tijdens de slaap, dat een rol speelt bij fysieke groei en rijping, evenals bij andere metabolische processen.
Waarom slapen we?
Er zijn verschillende theorieën die de functie van slaap verklaren.
- Herstel- en hersteltheorie van slaap – Volgens deze theorie is slapen essentieel voor het revitaliseren en herstellen van de fysiologische processen die het lichaam en de geest gezond houden en goed laten functioneren. Deze theorie suggereert dat NREM-slaap belangrijk is voor het herstellen van fysiologische functies, terwijl REM-slaap essentieel is voor het herstellen van mentale functies.
- Evolutionaire slaaptheorie - Dit staat ook bekend als de adaptieve slaaptheorie. Het suggereert dat perioden van activiteit en inactiviteit zich ontwikkelden als een manier om energie te besparen. Volgens dit hebben alle soorten zich aangepast om te slapen in perioden waarin wakker zijn het gevaarlijkst zou zijn.
- Informatieconsolidatietheorie van slaap - Dit suggereert dat mensen slapen om informatie te verwerken die gedurende de dag is verkregen. Naast het verwerken van informatie van de dag ervoor, stelt deze theorie ook dat slaap de hersenen in staat stelt zich voor te bereiden op de dag die komen gaat. Het suggereert ook dat slaap helpt om de dingen die we gedurende de dag hebben geleerd vast te leggen in het langetermijngeheugen.
- De opruimtheorie van slaap - Deze theorie suggereert dat slaap de hersenen in staat stelt zichzelf op te ruimen. Hersenen reinigen zichzelf van gifstoffen en afvalstoffen die gedurende de dag tijdens de slaap worden geproduceerd. Hersencellen produceren afvalproducten tijdens hun normale activiteiten. Terwijl we slapen, neemt de vloeistofstroom door de hersenen toe. Dit werkt als een soort afvalverwijderingssysteem en reinigt de hersenen van deze afvalproducten.
Verschillende stadia van slaap
Slaap kan worden onderverdeeld in twee verschillende algemene fasen:
- Rapid Eye Movement (REM)-slaap - Het wordt gekenmerkt door schietende bewegingen van de ogen onder gesloten oogleden. Hersengolven tijdens de REM-slaap lijken erg op hersengolven tijdens het wakker zijn.
- Niet-REM-slaap - Het is onderverdeeld in vier fasen en elke fase wordt van de andere onderscheiden door specifieke patronen van hersengolven.
Wanneer we slapen, zijn de eerste vier fasen de NREM-slaap, terwijl de vijfde en laatste fase van de slaap de REM-slaap is.
Elke fase van de NREM-slaap duurt 5 tot 15 minuten.
Fase 1 - Dit is de eerste fase van de NREM-slaap. Het is een overgangsfase die optreedt tussen waken en slapen. Dit is de periode waarin we in slaap vallen. Hoewel onze ogen gesloten zijn, is het vrij gemakkelijk om wakker te worden.
Fase 2 - We zijn in een staat van lichte slaap. Langzaam bewegende oogrollen stoppen. Onze ademhalings- en hartslagfrequenties, evenals spierspanning en lichaamstemperatuur nemen af. Ons lichaam maakt zich klaar voor een diepe slaap. In dit stadium blijven hersengolven vertragen met specifieke uitbarstingen van snelle activiteit die bekend staan als slaapspindels vermengd met slaapstructuren die bekend staan als K-complexen. Zowel slaapspindels als K-complexen beschermen de hersenen tegen het ontwaken uit de slaap.
Stadium 3 - Dit staat bekend als diepe NREM-slaap. Dit is de meest herstellende fase van de slaap en bestaat uit deltagolven of langzame golven. Het is moeilijk om iemand uit fase 3 slaap te wekken of wakker te maken. Slaapwandelen, praten in de slaap en nachtmerries komen voor tijdens deze diepste slaapfase. Tijdens de diepe stadia van de NREM-slaap herstelt en herstelt het lichaam weefsels, bouwt het botten en spieren op en versterkt het het immuunsysteem.
Naarmate we ouder worden, slapen we lichter en minder diep. Veroudering is ook gekoppeld aan kortere slaapperioden.
Fase 4 – Hier begint de REM-slaap. Het gebeurt 90 minuten nadat we in slaap zijn gevallen. De eerste REM-slaap duurt meestal 10 minuten. Tijdens deze fase zijn de oogbewegingen snel, bewegen ze van links naar rechts en zijn hersengolven actiever dan in fase 2 en 3. Het is gemakkelijk om wakker te worden of iemand uit de REM-slaap te wekken. Ontwaakt worden uit de REM-slaap, laat iemand zich suf of overdreven slaperig voelen. Dit is een droomfase waarin intense dromen plaatsvinden, omdat de hersenen erg actief zijn. Hartslag en ademhaling versnellen.
Baby's brengen 50% van hun slaap door in de REM-fase.
Volwassenen brengen 20% van hun slaap door in de REM-fase.
Slaapschuld en slaaptekort
Het cumulatieve effect van niet genoeg slaap krijgen gedurende meerdere dagen, weken en maanden wordt slaapschuld of slaaptekort genoemd. Als we een grote slaapschuld hebben, veroorzaakt dat mentale en fysieke vermoeidheid. Het is van twee soorten:
- Gedeeltelijk slaaptekort - Dit gebeurt wanneer een persoon meerdere dagen of weken te weinig slaapt.
- Totaal slaaptekort - Dit gebeurt wanneer een persoon minstens 24 uur wakker wordt gehouden.
Wanneer we een hoge slaapschuld hebben, betekent dit dat we meer slaap nodig hebben. Dus ons brein verandert ons slaappatroon om meer REM-slaap op te nemen om ons lichaam te helpen herstellen.
Gevolgen van slaaptekort zijn:
- Schade algemene werkprestaties
- Vermindert concentratieniveaus
- Verzwakt het immuunsysteem
- Verhoogt het niveau van cortisol (stresshormoon) dat verband houdt met hersencelbeschadiging
- Verminderde reactietijd, beoordelingsvermogen en visie wat leidt tot veiligheidsproblemen
- Verminderde informatieverwerking en kortetermijngeheugen
