Аливаа объект нь материас бүрддэг. Масс нь биет дэх бодисын хэмжээ гэж тодорхойлогддог. Энэ нь объект дахь атомын нийт тоо, атомын нягт, атомын төрлүүдийн нэгдэл юм. Обьект хэдий чинээ их материтай байна төдий чинээ том, масстай байна. Массыг килограмм, кг эсвэл граммаар хэмждэг, г. Том масстай зүйлсийг хөдөлгөх нь бага масстай объектуудаас илүү хэцүү эсвэл зогсооход хэцүү байдаг.
Масс гэдэг нь таталцалгүйгээр аливаа зүйл хэр хүнд болохыг хэлнэ. Энэ нь объектын масс дэлхий болон сансарт (эсвэл өөр гариг) ижил байна гэсэн үг юм. Жишээлбэл, 100 грамм жинтэй бөмбөг нь саран дээр ч гэсэн хаа сайгүй ижил жинтэй байх болно.
"Масс" гэдэг үг нь "зуурсан гурил" гэсэн утгатай Грекийн "маза" гэсэн үгнээс гаралтай.
Эрдэмтэд орчлон ертөнцийн нийт массыг 10 52 кг-аас 10 53 кг хооронд тооцдог.
Массыг ихэвчлэн килограмм (кг) эсвэл граммаар (г) хэмждэг.
1000 кг нь метр тоннтой тэнцэнэ.
Массын хэмжээг тодорхойлох янз бүрийн арга байдаг. Хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг хоёр нь:
Масс нь жинтэй адил биш. Ялгаа нь гэвэл таталцлын нөлөөгөөр аливаа зүйлийг хэр их татахаас жин тодорхойлогддог. Жин гэдэг нь объектод үйлчлэх таталцлын хүчний хэмжүүр юм. Аливаа зүйлийн масс хэзээ ч өөрчлөгдөхгүй, харин тухайн зүйлийн жин байрлалаас хамаарч өөрчлөгдөж болно. Жишээлбэл, та дэлхий дээр 100 фунт жинтэй байж болох ч сансар огторгуйд жингүй байх болно.
Масс нь скаляр хэмжигдэхүүн юм; жин нь вектор хэмжигдэхүүн юм.
Дэлхий дээр таталцлын хүч нэлээд тогтвортой байдаг тул жин нь мөн адил тогтвортой байх болно. Энэ нь жинг масс руу эсвэл массыг жин болгон хувиргах томъёог ашиглах боломжийг бидэнд олгодог. Томъёо нь:
Хүч = масс * хурдатгал
F = m*a
Энэ тэгшитгэлд хүч нь жинтэй тэнцүү байна. Хурдатгал нь 9.8 м/с 2 хүндийн хүчний "g"-ээс үүссэн хурдатгал юм. Одоо бид жинг массаар, хурдатгалын хувьд 9.8 м/с2-ийг орлуулж томъёог гаргаж болно.
Жин = масс * г
Жин = масс * 9.8 м/с2
Жишээ: 50 кг жинтэй биетийн жин хэд вэ?
Жин = 50 кг * 9.8 м/с2
Жин = 490 Н
1 Ньютон = 101.97162129779 грамм гэдгийг үргэлж санаарай
Тиймээс дэлхий дээрх 5 Ньютоны жин нь ойролцоогоор 500 грамм буюу 0.5 кг жинтэй тэнцэнэ.
Масс нь хэмжээ, эзэлхүүнээс ялгаатай. Учир нь атом эсвэл молекулын төрөл, тэдгээрийн нягтрал нь массыг тодорхойлоход тусалдаг. Жишээлбэл, гелиээр дүүргэсэн бөмбөлөг нь цул алтаар хийсэн ижил хэмжээтэй зүйлээс хамаагүй бага жинтэй байх болно.
Эрдэмтэд объектын массыг атом, молекултай харьцуулахыг хүсэхдээ "атомын массын нэгж" (u) гэсэн нэр томъёог ашигладаг. Энэ нь нэг атомын массын нэгж нь нүүрстөрөгч-12-ын массын 1/12-тай тэнцүү гэсэн үг юм.
Тодорхой орон зайд байгаа массын хэмжээг "нягтрал" гэж нэрлэдэг бөгөөд нэг шоо см тутамд граммаар буюу г/см3-ээр хэмжигддэг. Нягтын хувьд ихэвчлэн хэрэглэгддэг тэмдэг нь ρ (Грек үсгийн жижиг rho) боловч Латин D үсгийг бас ашиглаж болно.
Бодисын нягт нь массыг эзэлхүүнд хуваасантай тэнцүү буюу D = m/v.
Масс хадгалагдах тухай хуульд хаалттай системийн масс цаг хугацааны явцад тогтмол байх ёстой гэж заасан байдаг. Энэ нь систем дэх объектуудад өөрчлөлт хийгдэж байгаа хэдий ч системийн нийт масс ижил хэвээр байх ёстой гэсэн үг юм. Объектийн төлөв байдал өөрчлөгдөж болно. Жишээлбэл, мөсөн шоо нь хайлах үед үүссэн устай ижил масстай байх болно.
