Qishloq xoʻjaligi - bu tuproqqa ishlov berish, ekinlar etishtirish va chorvachilikni rivojlantirish sanʼati va fanidir. Qishloq xo'jaligi san'at hisoblanadi, chunki u erga ishlov berish, inshootlarni qurish va mashinalardan foydalanish kabi qo'lda ishlarni bajarish uchun o'rganilgan ko'nikmalarni qo'llashni o'z ichiga oladi. Bu, shuningdek, fan, chunki u hayvonlar patologiyasi va tuproq tahlili kabi sohalarda tadqiqot, tajriba va ilmiy bilimlarni qo'llashni o'z ichiga oladi.
TA'LIM MAQSADLARI
Ushbu mavzuning oxiriga kelib, siz quyidagilarni bilishingiz kerak;
- Qishloq xo‘jaligining ma’nosini tushuntiring
- Qishloq xo‘jaligining tarmoqlarini aytib bering
- Dehqonchilik tizimlarini tushuntiring
- Dehqonchilik usullarini aytib bering
- Qishloq xo‘jaligining iqtisodiyotdagi o‘rnini tushuntirib bering
Qishloq xo'jaligining TARMOQLARI
Qishloq xoʻjaligining bir qancha tarmoqlari mavjud. Bularga chorvachilik, dehqonchilik, qishloq xoʻjaligi texnikasi va qishloq xoʻjaligi iqtisodiyoti kiradi.
Chorvachilik
Bu uy hayvonlarini saqlash. U quyidagi asosiy guruhlarga bo'linadi:
- Sut chorvachiligi : Bu sut ishlab chiqarish uchun chorva mollarini, odatda, sog'in echki va sigirlardan intensiv boqishdir. Sutni joyida qayta ishlash yoki uni qayta ishlash va yakuniy sotish uchun sut zavodiga olib borish mumkin.
- Mol go'shti yetishtirish : Bu go'sht ishlab chiqarish uchun go'shtli qoramollarni intensiv boqishdir.
- Cho'chqachilik : Bu cho'chqa go'shti ishlab chiqarish uchun cho'chqalarni intensiv boqishdir.
- Baliq yetishtirish : Bu baliq yetishtirishni o'z ichiga oladi. Baliq yetishtirish baliqchilik yoki baliq madaniyati deb ham ataladi.
- Parrandachilik : Bu go'sht va tuxum ishlab chiqarish uchun kurka va tovuq kabi hovli qushlarini etishtirishni o'z ichiga oladi.
- Asalarichilik (asalarichilik) : Bu asal va mum ishlab chiqarish uchun asalarilarni saqlash.
Dehqonchilik
Dehqonchilik ekinlarni etishtirishni o'z ichiga oladi. Buni dehqonchilik deb ham atash mumkin. Dehqonchilikning ikkita asosiy shakli mavjud, xususan:
- Dala ekinlarini ishlab chiqarish : U turli maqsadlarda bir yillik va ko'p yillik ekinlarni etishtirishni o'z ichiga oladi.
- Bog'dorchilik : Bu meva, sabzavot va gullarni intensiv etishtirishni o'z ichiga oladi. Bogʻdorchilikni oʻz navbatida pomikchilik (meva yetishtirish), gulchilik (gul yetishtirish) va olerikultura (sabzavot etishtirish)ga boʻlish mumkin.
Qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti
Qishloq xoʻjaligining cheklangan er, mehnat, kapital va boshqaruv resurslaridan isteʼmol uchun tovar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun qanday foydalanilishini oʻrganuvchi sohasi. Bu fermerlarga mahsulot tannarxini minimallashtirish bilan birga maksimal foyda olish imkonini beradi.
Qishloq xo'jaligi muhandisligi
Qishloq xoʻjaligining qishloq xoʻjaligi texnikasi, konstruksiyalari, asboblari va jihozlarini rejalashtirish, qurish va taʼmirlash bilan shugʻullanuvchi tarmogʻi. Shuningdek, u suv va tuproqni muhofaza qilish, drenaj ishlari, suv ta'minoti va sug'orish tizimlarini qurishni o'z ichiga oladi.
FERMANCHILIK TIZIMLARI
Dehqonchilik tizimi fermada resurslarni tashkil qilish va ulardan foydalanish usulini anglatadi.
Dehqonchilik tizimlari intensiv yoki ekstensiv bo'lishi mumkin.
Intensiv dehqonchilik
Intensiv dehqonchilik umumiy hosildorlikni oshirish uchun yuqori resurslar va ilg‘or agrotexnikalardan foydalanishni o‘z ichiga oladi. Bu ekinlar va dori-darmonlar uchun pestitsidlar, o'g'itlar va boshqa ishlab chiqarish manbalaridan intensiv foydalanish, shuningdek, chorva mollari uchun konsentrlangan oziqlantirish bilan tavsiflanadi. Amaliyot yuqori kirish strategiyalaridan foydalangan holda har bir hudud uchun eng ko'p mahsulot olishga ko'proq e'tibor qaratadi.
Intensiv dehqonchilikning afzalliklari
- Hudud birligi uchun ishlab chiqarish yuqori
- Mehnat va kapitaldan maksimal darajada foydalanish mavjud
- Fermer xo'jaligi jarayonlarini nazorat qilish oson
- Hosildorlikni sezilarli darajada oshirish mumkin
- Intensiv dehqonchilikni aholi zich joylashgan joylarda amalga oshirish mumkin
Intensiv dehqonchilikning kamchiliklari
- Mexanizatsiyalash er o'lchamlari kichik bo'lgan joylarda iqtisodiy emas
- Hosil bo'lmagan davrga yo'l qo'ymasdan intensiv dehqonchilik erning degradatsiyasiga olib kelishi mumkin
- Pestitsidlar va o'g'itlardan intensiv foydalanish atrof-muhitni ifloslantiradi
Ekstensiv dehqonchilik
Ekstensiv dehqonchilik - bu xo‘jalik yuritish usuli bo‘lib, unda yirik fermer xo‘jaliklari yetishtiriladi, unda nisbatan kam mablag‘, ya’ni kapital va mehnat sarflanadi. Bu usulda dehqonchilikning an'anaviy usullariga ustunlik beriladi. Bundan tashqari, hosildorlik tuproq, iqlim va hududning tabiiy unumdorligiga asoslanadi va shuning uchun yuqori hosil olish va rentabellikka erishish uchun yirik fermer xo'jaliklarida qo'llaniladi. Umumiy ekin ishlab chiqarish katta yerga ega bo'lganligi sababli yuqori, ammo mahsulot birligiga nisbatan past.
Ekstensiv dehqonchilikning afzalliklari
- U ko'lamli iqtisodlarga ega, chunki fermer xo'jaliklari ommaviy ravishda sotib olinadi
- Katta fermer xo'jaliklarini hisobga olgan holda mashinalardan foydalanish tejamkor
- Dehqonchilik jarayonlari ko'pincha to'liq mexanizatsiyalashgan
- Yog'ingarchilik kam bo'lgan joylarda qo'llanilishi mumkin
Ekstensiv dehqonchilikning kamchiliklari
- Fermerlar hosil yetishmasligi yoki bozor yetishmasligi holatlarida katta zarar ko'rishi mumkin
- Maydon birligi uchun ishlab chiqarish nisbatan past
- Erning salohiyatidan to'liq foydalanilmagan bo'lishi mumkin
- Buni aholi zich joylashgan joylarda qo'llash mumkin emas
FERMANCHILIK USULLARI
Fermer xo'jaligi usuli deganda fermer xo'jaligining kundalik asosda qanday yuritilishi va boshqarilishini belgilovchi korxonalar tushuniladi. Bu usullarga quyidagilar kiradi:
- Aralash dehqonchilik. Bu bir fermada bir vaqtning o'zida ekinlarni etishtirish va hayvonlarni parvarish qilishni nazarda tutadi. Ikki korxona o'rtasida o'zaro manfaat mavjud bo'lishi mumkin. Bu turdagi dehqonchilik asosan yuqori salohiyatli zonalarda olib boriladi.
- Ko'chmanchi chorvachilik. Bu chorva mollarini suv va yaylov izlash uchun bir hududdan boshqa joyga vaqti-vaqti bilan va tasodifiy ko'chirishni o'z ichiga oladi. U asosan qurg'oqchil va yarim qurg'oqchil hududlarda qo'llaniladi.
- O'zgaruvchan etishtirish. Bu dehqonchilik tizimi bo‘lib, unda dehqon bir necha fasllar davomida uzluksiz yerga ishlov berib, so‘ngra uni yangi unumdor yerga tashlab qo‘yadi.
- Organik dehqonchilik. Bu qishloq xo'jaligi usuli bo'lib, unda o'simlik va chorvachilikda faqat organik moddalar va kimyoviy moddalar ishlatilmaydi. Bu, masalan, zavodda ishlab chiqarilgan o'g'itlarni ishlatish o'rniga tuproq unumdorligini oshirish uchun go'ngdan foydalanishni o'z ichiga oladi.
- Agroo'rmon xo'jaligi. Bu yerning hosildorligini oshirish yoki yaxshilash maqsadida bir er uchastkasida daraxtlar, yaylovlar va ekinlarni etishtirishdir.
Dehqonchilik usullari tirikchilik yoki tijorat bo'lishi mumkin.
Dehqonlar o‘zlari va oilalari ehtiyojlarini qondirish uchun oziq-ovqat ekinlarini yetishtirganda o‘zboshimchalik bilan shug‘ullanadi. O'zboshimchalik bilan ishlaydigan qishloq xo'jaligida qishloq xo'jaligi mahsuloti omon qolish uchun mo'ljallangan va asosan mahalliy ehtiyojlar uchun juda kam yoki ortiqcha bo'lmagan holda ishlab chiqariladi.
Tijorat dehqonchiligi foyda olish uchun fermer xo'jaliklarini tashkil etish va boshqarishni o'z ichiga oladi. Deyarli barcha mahsulotlar sotiladi.
Qishloq xo'jaligining iqtisodiyotdagi o'rni
- Qishloq xoʻjaligi aholining oziq-ovqat manbai hisoblanadi.
- Bu bandlik manbai.
- Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini eksport qilishdan keladigan valyuta manbai hisoblanadi.
- Bu charm sanoati uchun teri va kofe sanoati uchun kofe kabi sohalar uchun xom ashyo manbai hisoblanadi.
- Bu agrokimyoviy mahsulotlar, qishloq xo'jaligi texnikasi va chorva ozuqalari kabi sanoat tovarlari bozorini ta'minlaydi.
- Bu fermerlar uchun qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini sotishdan tushgan mablag‘ manbai hisoblanadi.
- Hukumat rivojlanish loyihalarini moliyalashtirish uchun foydalaniladigan daromad olish uchun qishloq xo'jaligi mahsulotlariga soliq undiradi.
