Neredeyse her yerde birbirimizle günlük olarak iletişim kuruyoruz. Diğer insanlarla iletişim kurma yollarından bazıları sözlü veya yazılı olabilir. Birbirimizi anlayabilmek için doğru, net konuşmamız veya yazmamız yani düşüncelerimizi doğru cümlelerle ifade etmemiz gerekiyor. Cümleler için kelimelere, kelimeler için harflere ihtiyacımız var. Bu derste harfleri ve kelimeleri kısaca anlatacağız ama yakından öğreneceğiz:
Harfler ve kelimeler nedir?
Buradan yukarıdaki kelime grubunun bir anlam ifade ettiğini görebiliriz. Ayrıca tam bir düşünceyi ifade ederler. İşte buna cümle diyoruz.
Cümle, eksiksiz bir düşünceyi ifade eden temel bir dil birimidir.
İster konuşarak ister yazarak kendimizi ifade etmek için cümleler kullanırız. Ancak, bir cümlenin bazı temel gramer kurallarına uyması gerektiğinin farkında olmalıyız, aksi takdirde bir anlamı olmayacaktır. Kelimeleri düzgün bir şekilde sıralamazsak, anlaşılması zor olan kafa karıştırıcı bir şey elde ederiz. Şimdi diğer kelimeleri gruplandırmaya çalışalım.
1. Dondurmayı ve çileği severim.
2. Dondurma ve ben gibi çilekler.
Yukarıdaki kelime grubundan ne görebilirsiniz? Hangisi tam bir düşünceyi ifade eder? Hangisinin bir anlamı var? Bu ilk, değil mi? Yani ilk kelime grubunun bir cümle oluşturduğunu söyleyebiliriz. İkinci grup kelimelerin anlamı olmadığı ve tam bir düşünceyi ifade etmediği için doğru bir cümle olamaz.
Artık pratik yapabilir ve istediğiniz kadar cümle oluşturabilirsiniz. Bir anlam ifade edebilmeleri için kelimeleri birleştirirken dikkatli olun. Ben başlayacağım ve siz devam edebilirsiniz:
1. Bugün hava çok sıcak.
2. Isabella çiçek topluyor.
3. Hangisini daha çok seversiniz, çay mı yoksa meyve suyu mu?
4.__________________________________________
5.________________________________________
Birçok dilde yazarken cümle büyük harfle başlayan bir kelime ile başlar . Bir cümlenin sonunu noktalamak için üç seçeneğimiz var: nokta (.), ünlem işareti (!) veya soru işareti (?).
Tam bir cümle iki bölümden oluşur: özne ve yüklem . Özne, cümlenin ne (veya kimin) hakkında olduğudur, yüklem ise özne hakkında bir şeyler söyler.
Tam cümlelerin nasıl göründüğünü görelim:
1. Fransa'ya gitmek istiyorum.
2. Yazı severim.
3. Paul ve Victor en iyi arkadaşlar.
4. Öğretmenim çok iyi bir insandır.
5. En sevdiğiniz renk nedir?
Bir cümlenin öznesi genellikle bir isimdir, ancak zamir de olabilir. Bir şey yapan veya bir şey olan bir kişi, yer, şey veya fikir olabilir .
Bir cümlenin öznesini nasıl belirleyebiliriz? Cümlenin öznesini belirlemek için önce fiili ayırmalı sonra da "kim?" koyarak soru sormalıyız. ya da ne?" ondan önce. Cevap konu. Bir örnek görelim:
Isabella çiçek topluyor.
İlk olarak, fiili izole edeceğiz. Bu cümledeki fiil- "toplamak" dır. Buradan yola çıkarak soracağız: Çiçekleri kim topluyor? sorunun cevabı "Isabella" dır. Buradan Isabella'nın bir isim olduğunu ve bir şeyler yaptığını görüyoruz. Artık Isabella'nın bu cümlenin öznesi olduğunu doğrulayabiliriz.
Şimdi bu cümledeki yüklemi belirleyelim. Yüklem her zaman fiili içerir ve özneyle ilgili bir şeyler anlatır. Bir soru soracağız: Peki ya Isabella ? O "çiçek topluyor". Bu cümlenin yüklemi budur. Fiili içerir ve bize konu hakkında bir şeyler söyler.
Öznesi, yüklemi olmayan ya da eksik düşünceyi anlatan cümlelere eksik cümle denir. Eksik cümleler aşağıdaki gibi görünür:
1. Bu yıl. (eksik düşünce)
2. Evet, onlar. (yüklem eksikliği)
3. Denedim ama olmadı. (konu eksikliği)
4. O (yüklem yok)
5. Uçurtma uçurun. (konu eksikliği)
Görüldüğü gibi bu cümleler ya öznesiz, yüklemsiz ya da yarım kalmış bir düşünceyi temsil etmektedir.
Alıştırma olarak yeni cümleler kurabilir, özne ve yüklemi belirlemeye çalışabilirsiniz.
Düşüncelerimizi farklı şekillerde ifade ettiğimizi hiç fark ettiniz mi? Bazen bir şey ifade ederiz; bazen bir şey soruyoruz veya bazı talimatlar veriyoruz. Cümle, düşünceyi ifade, soru, talimat veya ünlem olarak farklı bir biçimde ifade edebildiği için, işlevlerine göre dört farklı cümle türü ayırt edebiliriz. Onları biraz daha öğrenelim.
Bu cümleleri bazı bilgiler vermek, gerçekleri veya fikirleri paylaşmak için kullanırız. Onlarla birlikte bir şey ifade eder, beyan eder veya iddia ederiz. Bu cümleler nokta (.) ile biter.
1. Kuşlar uçar.
2. Dondurmayı severim.
3. Piyano çalıyor.
Soru cümleleri sorulardır. Doğrudan bir soru sorarlar ve sonunda bir soru işareti (?) ile noktalanırlar. Bu şekilde kolayca tanınırlar.
1. Nerelisin?
2. Ay dünyadan ne kadar uzakta?
3. En sevdiğiniz renk nedir?
Emir cümleleri, talimat, rica, talep, yasaklama bildirdiği gibi, dilek ve davetlerde de kullanılır. Bir emir cümlesi, yerine göre nokta (.) veya ünlem/nokta (!) ile bitebilir.
1. Hemen buraya gelin!
2. Telefonuma dokunma.
3. Pencereyi açın.
Bu cümleler, bildirim cümlelerinin daha güçlü bir versiyonudur. Ünlem cümleleri bir açıklama yapar (tıpkı bir bildirim cümlesi gibi), ama aynı zamanda heyecan veya duygu taşırlar. Bu cümleler güçlü duyguları veya duyguları ifade etmek için kullanılır. Sürpriz, mutluluk, öfke ve heyecan ifade ederler. Bir ünlem işareti (!) ile biterler.
1. Ne güzel bir göl!
2. Seni çok seviyorum!
3. O çok harika!
Unutma!
