Back to the topics list

erosie

Erosie is het wegslijten van het land en het verplaatsen van de gebroken delen van de ene plaats naar de andere door krachten zoals water, wind en ijs. Het is een natuurlijk proces dat heeft geleid tot de vorming van veel interessante kenmerken van het aardoppervlak, zoals bergen, valleien en kustlijnen. Erosie is een zeer langzaam proces dat zich over een periode van meerdere jaren voltrekt.

Eigenlijk zijn er twee natuurlijke processen die samenwerken: verwering, de afbraak van land in kleinere stukken, en erosie, de beweging van de stukken die door verwering worden verwijderd.

Verwering is het afbreken of oplossen van gesteenten. Het wordt veroorzaakt door wind, water, hitte en kou.

Erosie is de verplaatsing van gebroken materialen van de ene plaats naar de andere. Het gebeurt via wind, water en zwaartekracht.

Zowel verwering als erosie gebeuren gedurende vele jaren. Grote rotsen worden zand en bergen worden gereduceerd tot kleinere heuvels. De stukken gaan bergafwaarts en creëren nieuwe landvormen. Het is een nooit eindigend proces.

De laatste stap van erosie is 'depositie' – het is eigenlijk het tegenovergestelde van erosie. Tijdens de depositie worden de kleine stukjes sediment die de wind of het water meevoert op een bepaalde plaats afgezet. Na verloop van tijd kan afzetting het landschap van de aarde veranderen door op stapels steen en zand te bouwen.

Als de wind stoffig is, water of gletsjerijs modderig is, vindt erosie plaats. De bruine kleur van modder geeft aan dat er stukjes steen en zand in hangen en van de ene plaats naar de andere worden getransporteerd. Dit getransporteerde materiaal wordt sediment genoemd.

Plantengroei kan ook bijdragen aan fysieke erosie in een proces dat bio-erosie wordt genoemd. Planten breken aarden materialen af omdat hun wortel ruimte in de aarde inneemt, en kunnen scheuren en spleten creëren in rotsen die ze tegenkomen.

Door menselijke activiteit is de erosie in veel gebieden toegenomen. Dit gebeurt door landbouw, veeteelt, het kappen van bossen en het aanleggen van wegen en steden. Door menselijke activiteit zijn er jaarlijks grote hoeveelheden bovengrond geërodeerd.

Factoren die van invloed zijn op erosie

1. Bodemkenmerken - Bodemkenmerken die van invloed zijn op erosie door regen en afvloeiing zijn die eigenschappen die de infiltratiecapaciteit van de bodem beïnvloeden en die van invloed zijn op de weerstand van de bodem tegen losraken en transport door vallend of stromend water.

2. Vegetatiebedekking - Vegetatiebedekking speelt een belangrijke rol bij het beheersen van erosie. Het schermt het bodemoppervlak af, houdt bodemdeeltjes op hun plaats en vermindert de afvoersnelheid.

3. Topografie - De grootte, vorm en hellingskenmerken van een stroomgebied beïnvloeden de hoeveelheid en snelheid van afvloeiing. Naarmate zowel de lengte van de helling als de helling toenemen, neemt ook de afvoersnelheid toe en neemt de kans op erosie toe.

4. Klimaat - De frequentie, intensiteit en duur van regenval zijn fundamentele factoren bij het bepalen van de hoeveelheid afvoer die in een bepaald gebied wordt geproduceerd. Waar stormen frequent, intens of van lange duur zijn, is het erosierisico groot.

5. Ontbossing en verbranding - Het verlies van bosbedekking verwijdert de natuurlijke bescherming van de bodem tegen de zonnestralen en de directe impact van regendruppels. Er is een vermindering van de infiltratie van water in de bodem en een gelijktijdige toename van de oppervlakte-afvoerresultaten en ook het gehalte aan organisch materiaal wordt verlaagd. Deze factoren maken het noodzakelijk om op steile hellingen te planten. De natuurlijke gevoeligheid van bepaalde bodems voor erosie en het samenvallen van landvoorbereiding met erosieve regenval versnellen het erosieproces en versterken bijgevolg de bodemdegradatie.

Effecten van erosie

Er zijn veel schadelijke effecten van bodemerosie - het tast de kwaliteit van de bodem aan en vermindert de productiviteit van de bodem in hoge mate. De bodem verliest zijn vruchtbaarheid die moeilijk terug te winnen is.

Oorzaken van erosie

Er zijn veel verschillende krachten in de natuur die erosie veroorzaken. Afhankelijk van het soort kracht kan erosie snel plaatsvinden of duizenden jaren duren. De drie belangrijkste krachten die erosie veroorzaken zijn water, wind en ijs.

1. Erosie door water

Vloeibaar water is de belangrijkste oorzaak van erosie op aarde. Enkele van de manieren waarop water erosie veroorzaakt, worden hieronder besproken:

• Neerslag - Neerslag kan erosie veroorzaken.
  • Spaterosie - Tijdens regenval, wanneer de regendruppels het aardoppervlak raken, kan het kleine bodemdeeltjes verspreiden tot 0,6 meter of 2 voet - dit wordt spaterosie genoemd.
  • Bladerosie - Wanneer regendruppels zich ophopen en als kleine stroompjes stromen, veroorzaakt dit ook erosie. Dit staat bekend als bladerosie, wat wordt beschreven als erosie veroorzaakt door afvloeiing.
• Rivieren - Wanneer rivieren door bergen stromen, breken ze onderweg deeltjes van deze landvormen af en voeren ze stroomafwaarts. Het effect van een dergelijke erosie is niet onmiddellijk. Het wordt merkbaar over duizenden jaren. Een voorbeeld van riviererosie is de Grand Canyon die duizenden jaren lang werd veroorzaakt door de Colorado-rivier.
• Oceaangolven – Golven aan de kust kunnen ervoor zorgen dat de kustlijn erodeert. De immense energie en kracht van de golven die de klif of rots raken, zorgen ervoor dat stukken rots en kustlijn afbreken, waardoor de kustlijn in de loop van de tijd verandert.
• Overstromingen - Grote overstromingen kunnen ervoor zorgen dat erosie zeer snel optreedt en zich als krachtige rivieren gedraagt.
• Gletsjers zijn gemaakt van dicht ijs en zijn erg zwaar. Wanneer ze door bergen gaan, eroderen ze die om valleien te creëren.

Er zijn vier soorten watererosie: interrill, rill, geul en oevererosie.

• Interrillerosie - Wanneer waterdeeltjes continu naar beneden spatten en een kleine afdruk in de bodem maken, wordt dit interrillerosie genoemd. Kleine deuken in de weg zijn voorbeelden van interrill-erosie.
• Rillerosie - Wanneer water van het oppervlak wegstroomt en een klein kanaal in de bodem vormt, staat dit bekend als rillerosie. Het wordt beschreven als erosie die plaatsvindt als afvoer zich ontwikkelt tot discrete stromen (rills). Waar waterstromen zijn gestroomd, verschijnen het als duidelijke lijnen in de grond.
• Geulerosie - Wanneer een regenbui of stortbui optreedt, veroorzaken ze grote sneden in het land die meestal meer dan een voet diep zijn. Dit leidt tot enorme gaten en geulen in het land dat bekend staat als geulen. Deze geulen voeren gedurende korte perioden water tijdens regenval of smeltende sneeuw, maar verschijnen als kleine valleien of spleten tijdens droge seizoenen.
• Stroomoevererosie - Dit wordt veroorzaakt door grote stromende watermassa's. Deze stromen verplaatsen de grond en deeltjes en veranderen het landschap van de omgeving.

2. Erosie door wind

Winderosie wordt ook wel eolische erosie genoemd. Het is meer uitgesproken in droge gebieden en in gebieden waar er onvoldoende regenval is om vegetatie en wortelstelsels te ondersteunen. Winderosie is verantwoordelijk voor de vorming van de prachtige zandstenen pilaren van Bryce Canyon, Utah, VS. Een ander beroemd voorbeeld van winderosie vond plaats in de Dust Bowl, toen winderosie de landbouwgemeenschappen ernstig beschadigde.

Wind kan eroderen door losse deeltjes en stof op te rapen en mee te nemen - deflatie genoemd.

Het kan ook eroderen wanneer deze vliegende deeltjes het land raken en meer deeltjes afbreken - slijtage genoemd.

Winderosie is een van de zwakste vormen van erosie. Tijdens winderosie vinden er drie soorten bodembeweging plaats:

• Suspensie - Suspensie treedt op wanneer kleine sedimentdeeltjes in de lucht worden gegooid. Het proces kan ertoe leiden dat deeltjes zeer ver en zeer snel over lange afstanden bewegen.
• Saltatie - Saltatie is als suspensie, behalve dat bodemdeeltjes horizontaal over de grond bewegen. Dit kan veel ergere schade aan de bodem en het land veroorzaken dan suspensie. Daarentegen reizen deeltjes die door saltatie worden verplaatst, ongeveer vier keer langer over de afstand.
• Oppervlaktekruip - Oppervlaktekruip treedt op bij deeltjes die te zwaar zijn om in de lucht te worden getild. Ze rollen gewoon over het oppervlak, wat ook leidt tot ernstige bodemaantasting.

3. Erosie door gletsjers: IJserosie kan op twee manieren plaatsvinden:

A. Terwijl het ijs van de gletsjer bergafwaarts beweegt, smelt het water onder de gletsjer en sijpelt het in de grond. Dit veroorzaakt de verplaatsing van vuildeeltjes en de verzwakking van grondlagen.

B. Koud weer zorgt ervoor dat het water in kleine scheurtjes in rotsen bevriest. Als het bevriest, wordt het ijs groter en duwt het hard tegen de rots. Dit kan de rots breken.

Vandaag de dag, op plaatsen zoals Groenland en Antarctica, blijven gletsjers de aarde eroderen.

4. Erosie door zwaartekracht: Zwaartekrachterosie is de eenvoudigste vorm van erosie. De zwaartekracht trekt eenvoudig losse grondmaterialen bergafwaarts. Een voorbeeld van zwaartekrachterosie zijn aardverschuivingen. Er zijn enkele andere krachten van erosie, zoals thermische erosie en massale verspilling.

• Thermische erosie is de erosie van permafrost langs een rivier of kustlijn. Warme temperaturen kunnen ervoor zorgen dat ijsrijke permafrost kustlijnen in enorme brokken afbreekt, vaak met waardevolle bovengrond en vegetatie met zich mee.
• Massaverspilling beschrijft de neerwaartse beweging van rotsen, grond en vegetatie. Massa-verspillende incidenten omvatten aardverschuivingen, rotsverschuivingen en lawines.