Hiç yanlışlıkla kendinizi kestiniz mi, çizdiniz mi ya da başka bir yaralanmanız oldu mu? O zaman muhtemelen derinin zarar gördüğü yerden sızan kırmızı sıvıyı görmüşsünüzdür. Bu kırmızı sıvıya kan denir. Kan yaşam için gereklidir. Kalbin yardımıyla vücudumuzda kan damarları vasıtasıyla akan ve dolaşan çok önemli bir sıvıdır. Kan, vücudumuzun hücrelerine besin ve oksijen sağlar. Atık ürünleri de aynı hücrelerden uzaklaştırır.
Bu derste,
İnsan kanı, vücudumuzda dolaşan ve vücudumuzun hücrelerine oksijen ve besinler gibi temel maddeleri sağlayan ve aynı zamanda metabolik atık ürünleri aynı hücrelerden uzaklaştıran önemli bir kırmızı sıvıdır.
Kan, kalp ve kan damarlarından oluşan kardiyovasküler sistem boyunca vücutta dolaşır.
Kanı, kanı oluşturan organları ve kan hastalıklarını inceleyen tıp dalına hematoloji denir.
İnsan kanı nelerden oluşur? İnsan kanı , plazma ve şekillendirilmiş elementlerden (kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositler) oluşur.
Kanın sıvı hali, kanın %55'ini oluşturduğu için plazmaya katkı sağlayabilir. Plazma sarımsı renktedir. Su, şeker, yağ, protein ve tuzların karışımıdır. İşlevi, kan hücrelerini besinler, antikorlar, atık ürünler, hormonlar ve proteinlerle birlikte vücutta taşımaktır.
Eritrositler olarak da adlandırılan kırmızı kan hücreleri, kan hacminin %40-45'ini temsil eder ve kanda en çok bulunan hücredir.
Kırmızı hücreler hemoglobin adı verilen özel bir protein içerir. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerine kırmızı rengi verir. Sayılarının fazla olması nedeniyle tüm kan kırmızı görünür. Hemoglobin, oksijenin akciğerlerden vücudun geri kalanına taşınmasına yardımcı olur ve daha sonra vücuttan karbondioksiti dışarı atılabilmesi için akciğerlere geri döndürür. Kırmızı kan hücreleri, kemik iliğinden saatte dört ila beş milyar oranında üretilir. Vücutta ömürleri yaklaşık 120 gündür.
Lökositler olarak da adlandırılan beyaz kan hücreleri, kanın yaklaşık yüzde 1'ini oluşturan kırmızı kan hücrelerinden çok daha azdır, ancak çok önemlidirler. Beyaz kan hücreleri, sağlık ve vücudun enfeksiyon, hastalık ve hastalıklara karşı korunması için gereklidir.
Bakteriler ve virüsler gibi yabancı cisimlere saldırırlar. Tıpkı kırmızı kan hücreleri gibi, sürekli olarak kemik iliğinizden üretilirler. Beyaz kan hücrelerinin ömrü 13 ila 20 gün arasında değişmektedir. Bir kişinin kanındaki beyaz kan hücrelerinin sayısı arttığında, bu vücudun herhangi bir yerinde bir enfeksiyon belirtisidir.
Vücut hücrelerinin en küçüğü trombositler olarak da adlandırılan trombositlerdir . Kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin aksine, trombositler aslında hücreler değil, daha çok küçük hücre parçalarıdır.
En küçüğü olsalar bile, rolleri çok önemlidir. Kanamayı kontrol ederler. Aslında, yaralar meydana geldiğinde sorumludurlar. Kan damarından bir sinyal alacaklar ve damarla temas kurmak için bölgeye gidecekler ve iyileşene kadar yarayı tıkayacaklar. Plateletlerin ortalama ömrü 5 ila 10 gündür.
Kanın üç ana işlevi vardır: taşıma, koruma ve düzenleme.
Kan ne taşır?
Korunma sırasına göre kanın görevleri nelerdir?
Kan neyi düzenler?
Kan vücudumuzda kan damarları vasıtasıyla dolaşır. Ortalama bir yetişkinin vücudunda dolaşan yaklaşık 4,5 ila 5,5 litre kan vardır. Her biri farklı bir işleve sahip bilinen üç ana kan damarı türü vardır:
Kan grubu, kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde antikorların ve kalıtsal antijenik maddelerin varlığına veya yokluğuna dayanan bir kan sınıflandırmasıdır. Kan çeşitlerine kan grupları da denir. 4 ana kan grubu vardır: A, B, AB ve O. Kan grubu, ebeveynlerimizden miras aldığımız genler tarafından belirlenir. Rhesus (Rh) faktörü, kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunan kalıtsal bir proteindir. Kanınızda protein varsa, Rh pozitifsiniz. Kanınız proteinden yoksunsa, Rh negatifsiniz. Böylece, kan türleri ve Rh faktörü kombinasyonları toplamda sekiz kan grubu oluşturur: (A+, A−, B+, B−, O+, O−, AB+, AB−), burada "+" Rh-pozitif anlamına gelir ve "− " Rh-negatif anlamına gelir.
Kanın düzgün çalışma yeteneğini etkileyen durumlara kan hastalıkları denir. Bir dizi farklı tür vardır. Kan bozuklukları, kanın ana bileşenlerinin her birini etkileyebilir: kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri, trombositler veya plazma.
Kırmızı kan hücrelerini etkileyen kan bozuklukları arasında anemi, demir eksikliği anemisi, kronik hastalık anemisi, zararlı anemi (B12 eksikliği), aplastik anemi, otoimmün hemolitik anemi, orak hücreli anemi, polisitemi vera, sıtma yer alır.
Beyaz kan hücrelerini etkileyen kan bozuklukları arasında lenfoma, lösemi, multipl miyelom, miyelodisplastik sendrom yer alır.
Trombositleri etkileyen kan bozuklukları arasında trombositopeni, idiyopatik trombositopenik purpura, Heparin kaynaklı trombositopeni, trombotik trombositopenik purpura, primer trombositemi yer alır.
Kan plazmasını etkileyen kan bozuklukları arasında Hemofili, von Willebrand hastalığı, hiper pıhtılaşma durumu, derin ven trombozu, yaygın damar içi pıhtılaşma yer alır.
Kan hastalıklarının tedavileri ve prognozları değişiklik gösterir. Bu, kanın durumuna ve ciddiyetine bağlıdır.
