Ndoshta, disa nga këto pyetje kanë dalë në mendjen tuaj. Si erdhët në botë? Si funksionon trupi juaj? Cilat organe janë brenda trupit tuaj? Si ndryshojnë bimët nga ne, apo kafshët? Çfarë duhet të hani për të qenë të shëndetshëm? Pse na duhen vaksinat? Numri i pyetjeve mund të jetë i pafund.
Të gjitha këtyre pyetjeve dhe shumë më tepër rreth jetës dhe organizmave të gjallë mund të përgjigjen dhe shpjegohen me një nga shkencat më të rëndësishme natyrore. Kjo shkencë quhet BIOLOGJIA.
Në këtë mësim, ne do të mësojmë për:
Emri i këtij studimi rrjedh nga fjalët greke "bios" - që do të thotë "jetë" dhe "logos" që do të thotë "studim" , "bios"+"logos" = "biologji". Pra, thjeshtë, Biologjia është studimi i jetës . Është një shkencë që studion jetën dhe organizmat e gjallë, duke përfshirë strukturën, rritjen, funksionin, evolucionin, shpërndarjen ose veçori të tjera të organizmave të gjallë.
Ne tashmë e dimë se gjithçka rreth nesh mund të jetë e gjallë ose jo e gjallë. Ajo që i dallon qeniet e gjalla dhe jo të gjalla janë karakteristikat e të gjithë organizmave të gjallë: rendi, ndjeshmëria, riprodhimi, rritja dhe zhvillimi, rregullimi, homeostaza dhe përpunimi i energjisë. Ne jemi organizma të gjallë, dhe kështu bimët dhe kafshët. Biologjia merret me gjithçka që përfshin një formë jete, pavarësisht sa e vogël apo e madhe, përfshirë strukturën, sjelljen, origjinën, rritjen dhe riprodhimin e saj. Pra, mund të themi se Biologjia është komplekse dhe shumë e rëndësishme.
Edhe nëse kjo shkencë është kaq komplekse, ekzistojnë koncepte unifikuese që e konsolidojnë atë në një fushë të vetme dhe koherente:
Kjo teori është se organizmat e gjallë përbëhen nga qeliza; se qelizat janë njësia bazë strukturore/organizative e të gjithë organizmave dhe se të gjitha qelizat vijnë nga qeliza para-ekzistuese.
Gjenetika është një shkencë e trashëgimisë. Është një studim i gjeneve, të cilat janë njësitë themelore fizike dhe funksionale të trashëgimisë, dhe roli i tij në trashëgimi. Gjenetika shpjegon se si disa tipare ose kushte kalojnë nga një brez në tjetrin. Gjenetika përfshin studime shkencore të gjeneve, si dhe efektet e tyre.
Teoria e evolucionit postulon se të gjithë organizmat në Tokë kanë ardhur nga një paraardhës i përbashkët. Variacionet e mëdha të jetës që gjenden tani në Tokë mund të shpjegohen me ndihmën e evolucionit. Evolucioni është i rëndësishëm për të kuptuarit e organizimit të formave aktuale të jetës. Është gjithashtu e rëndësishme për të kuptuarit e historisë natyrore të formave të jetës. Kjo është arsyeja pse evolucioni është qendror në të gjitha fushat e biologjisë.
Mbijetesa e një organizmi të gjallë varet nga inputi i vazhdueshëm i energjisë. Organizmat e gjallë kanë nevojë për energji për të kryer aktivitetet e tyre metabolike. Disa nga organizmat e marrin energjinë nga dielli dhe më pas e shndërrojnë atë në energji kimike në ushqim. Por, ka edhe organizma që përdorin energji kimike nga molekulat që marrin. Organizmat përgjegjës për futjen e energjisë në një ekosistem njihen si prodhues ose autotrof.
Për të funksionuar siç duhet, qelizat kërkojnë kushte të përshtatshme të cilat nuk janë konstante (temperatura, ph, etj). Por, megjithë ndryshimet në mjedis, organizmat janë në gjendje të ruajnë kushtet e brendshme brenda një intervali të ngushtë. Ky proces quhet homeostazë. Të gjithë organizmat e gjallë, qofshin ato njëqelizore ose shumëqelizore, shfaqin homeostazë.
Origjina e biologjisë moderne gjurmohet në Greqinë e lashtë. Ishte Aristoteli, filozof grek dhe polimath (384–322 para Krishtit), i cili kontribuoi më gjerësisht në zhvillimin e biologjisë. Veçanërisht e rëndësishme është vepra e tij e quajtur Historia e Kafshëve. Nga këtu, Aristoteli mund të konsiderohet si babai i biologjisë. Biologjia filloi të zhvillohej dhe të rritej shpejt me përmirësimin dramatik të mikroskopit nga Anton van Leeuwenhoek. Në atë kohë studiuesit zbuluan spermatozoidet, bakteret, infuzorët dhe shumëllojshmërinë e jetës mikroskopike. Në fillim të shekullit të 19-të, një numër biologësh theksuan rëndësinë qendrore të qelizës dhe në 1838, Schleiden dhe Schwann filluan të promovojnë idetë tashmë universale të teorisë së qelizave. Jean-Baptiste Lamarck ishte i pari që paraqiti një teori koherente të evolucionit. Natyralisti britanik Charles Darwin përhapi teorinë e përzgjedhjes natyrore në të gjithë komunitetin shkencor. Në vitin 1953, zbulimi i strukturës me dy spirale të ADN-së shënoi kalimin në epokën e gjenetikës molekulare.
Fusha e studimit në Biologji është e madhe. Biologjia, sot, ka kaq shumë degë dhe nëndisiplina. Disa prej tyre janë:
Meqenëse ne jemi organizma të gjallë, biologjia mund të jetë një ndihmë e madhe në shpjegimin dhe kuptimin e fenomeneve të ndryshme përreth dhe brenda nesh. Biologjia na jep njohuri dhe kuptim të botës. Biologjia është e rëndësishme sepse mund të na ndihmojë:
