کلمه "باستان شناسی" از واژه یونانی archaia ("چیزهای باستانی") و logos ("نظریه" یا "علم") گرفته شده است. باستان شناسی مطالعه علمی بقایای مادی زندگی و فعالیت های گذشته بشر است. اینها شامل مصنوعات انسانی از اولین ابزارهای سنگی گرفته تا اشیای ساخته دست بشر است که در عصر حاضر دفن یا دور انداخته می شوند. دانش ما از فرهنگ های ماقبل تاریخ، باستان و منقرض شده عمدتاً از تحقیقات باستان شناسی ناشی می شود.
(منبع: آرشیو مجله باستان شناسی)
باستان شناسی در حوزه وسیع انسان شناسی یا مطالعه انسان قرار می گیرد. انسان شناسی چهار زیر شاخه دارد:
باستان شناسی نیست
محوطه باستانی به هر مکانی گفته می شود که در آن بقایای فیزیکی از فعالیت های انسانی گذشته وجود داشته باشد. مکان های باستانی انواع مختلفی دارند.
محوطه های باستان شناسی ماقبل تاریخ آنهایی هستند که سابقه مکتوب ندارند. آنها ممکن است شامل روستاها یا شهرها، معادن سنگ، هنر صخره ای، گورستان های باستانی، اردوگاه ها و بناهای سنگی مگالیتیک باشند. یک سایت می تواند به کوچکی انبوهی از ابزارهای سنگی تراشیده باشد که توسط یک شکارچی ماقبل تاریخ باقی مانده است. یا یک سایت می تواند به بزرگی و پیچیده بودن شهرهای باستانی پیش از کلمبیا در ویرانه های چیچن ایتزا، مکزیک باشد.
مکان‌های باستان‌شناسی تاریخی مکان‌هایی هستند که باستان‌شناسان می‌توانند از نوشتن برای کمک به تحقیقات خود استفاده کنند. اینها شامل شهرهای مدرن پرجمعیت، یا مناطق بسیار زیر سطح رودخانه یا دریا هستند. طیف گسترده ای از مکان های باستان شناسی تاریخی شامل کشتی های غرق شده، میدان های جنگ، محله های بردگان، گورستان ها، آسیاب ها و کارخانه ها می شود.
ویرانه‌های باستان‌شناسی معبد سرس، یک معبد دوریک یونانی، که در کامپانیا، ایتالیا پیدا شده است
حتی کوچکترین سایت باستان شناسی ممکن است حاوی اطلاعات مهمی باشد. مصنوعات اشیایی هستند که توسط انسان ساخته، تغییر یا استفاده شده است. باستان شناسان مصنوعات را تجزیه و تحلیل می کنند تا در مورد افرادی که آنها را ساخته و استفاده کرده اند بدانند. مصنوعات غیرقابل حمل به نام ویژگی ها نیز منابع مهم اطلاعات در سایت های باستان شناسی هستند. ویژگی‌ها شامل مواردی مانند لکه‌های خاک است که نشان می‌دهد زمانی گودال‌ها، سازه‌ها یا نرده‌ها کجا بوده‌اند. Ecofact ها بقایای طبیعی مربوط به فعالیت های انسانی هستند. بقایای گیاهی و جانوری می تواند به باستان شناسان در درک الگوهای تغذیه و معیشت کمک کند.
باستان شناسی رشته تحصیلی متنوعی است. بیشتر باستان شناسان بر روی یک منطقه خاص از جهان یا یک موضوع مطالعه خاص تمرکز می کنند. تخصص به باستان شناس اجازه می دهد تا تخصص خود را در مورد یک موضوع خاص توسعه دهد. برخی از باستان شناسان بقایای انسانی (زیست باستان شناسی)، حیوانات (باستان شناسی جانوران)، گیاهان باستانی (پالئواتنوبوتانی)، ابزارهای سنگی (لیتیک)، و غیره را مطالعه می کنند. باستان شناسان زیر آب بقایای فعالیت های انسانی را که در زیر سطح آب یا در سواحل قرار دارند مطالعه می کنند.
باستان شناسی به دو دسته باستان شناسی پیش از تاریخ و باستان شناسی تاریخی تقسیم می شود.
باستان شناسی ماقبل تاریخ مطالعه فرهنگ هایی است که زبان نوشتاری نداشتند. اگرچه مردمان ماقبل تاریخ در مورد فرهنگ خود چیزی ننوشتند، اما بقایایی مانند ابزار، ظروف سفالی، اشیاء تشریفاتی و زباله های غذایی از خود بر جای گذاشتند.
باستان شناسی تاریخی به مطالعه بقایای فرهنگ هایی می پردازد که برای آنها تاریخ مکتوب وجود دارد. باستان شناسی تاریخی به بررسی سوابق گذشته می پردازد که شامل خاطرات است. دادگاه، سرشماری، و سوابق مالیاتی؛ اعمال؛ نقشه ها؛ و عکس ها
از طریق ترکیب استفاده از اسناد و شواهد باستان شناسی، باستان شناسان درک بهتری از گذشته و رفتار انسان به دست می آورند.
مکان‌های باستان‌شناسی شواهدی از فعالیت‌های انسانی است که اغلب با غلظت آثار مرتبط است. کاوش در محوطه‌های باستان‌شناسی فرآیندی مخرب است که مستلزم حذف منظم خاک‌ها و آثار باستانی است. محوطه های باستان شناسی مانند آزمایشگاه های تحقیقاتی هستند که در آن داده ها جمع آوری، ثبت و تجزیه و تحلیل می شوند. باستان شناسان از طریق حفاری کنترل شده و نقشه برداری اطلاعات مربوط به لایه های خاک و مصنوعات مرتبط با هر لایه، الگوهای رفتار انسان گذشته را جستجو می کنند. آنها این الگوها و تغییرات رفتار انسان را در دوره های زمانی طولانی مطالعه می کنند. سایت های باستانی منابع تجدید ناپذیر هستند. پس از تخریب یا حفاری، برای همیشه از بین می روند و نمی توان آنها را جایگزین کرد.
زمینه در باستان شناسی به رابطه ای اطلاق می شود که مصنوعات با یکدیگر و محیط اطراف خود دارند. هر اثری که در یک سایت باستان‌شناسی پیدا می‌شود، مکان مشخصی دارد، باستان‌شناسان قبل از برداشتن آن از آن مکان، نقطه‌ای را که یک اثر باستانی پیدا می‌کنند، ثبت می‌کنند. وقتی افراد یک مصنوع را بدون ثبت مکان دقیق آن حذف می‌کنند، آن زمینه را برای همیشه از دست می‌دهیم. در آن نقطه، این مصنوع ارزش علمی کمی دارد یا اصلاً ارزش علمی ندارد. زمینه چیزی است که به باستان شناسان اجازه می دهد تا روابط بین مصنوعات و بین مکان های باستانی را درک کنند. به این صورت است که می فهمیم مردم در گذشته چگونه زندگی روزمره خود را می گذراندند.
هدف باستان شناسی این است که بفهمد چگونه و چرا رفتار انسان در طول زمان تغییر کرده است. باستان شناسان به دنبال الگوهایی در تکامل رویدادهای فرهنگی مهم مانند توسعه کشاورزی، پیدایش شهرها، یا فروپاشی تمدن های بزرگ برای سرنخ هایی از چرایی وقوع این رویدادها هستند. در نهایت، آنها به دنبال راه هایی برای پیش بینی بهتر چگونگی تغییر فرهنگ ها، از جمله فرهنگ ما، و نحوه برنامه ریزی بهتر برای آینده هستند.
