Het woord 'archeologie' komt van het Griekse archaia ('oude dingen') en logos ('theorie' of 'wetenschap'). Archeologie is de wetenschappelijke studie van de materiële overblijfselen van vorig menselijk leven en activiteiten. Deze omvatten menselijke artefacten van de allereerste stenen werktuigen tot de door de mens gemaakte objecten die tegenwoordig worden begraven of weggegooid. Onze kennis van prehistorische, oude en uitgestorven culturen is voornamelijk afkomstig van archeologisch onderzoek.
(Bron: Archeologie Magazine Archief)
Archeologie valt onder het brede veld van de antropologie of de studie van de mens. Antropologie heeft vier deelgebieden:
Archeologie is dat niet
Een archeologische vindplaats is elke plaats waar fysieke overblijfselen zijn van menselijke activiteiten in het verleden. Er zijn veel soorten archeologische vindplaatsen.
Prehistorische archeologische vindplaatsen zijn die zonder schriftelijke vermelding. Dit kunnen dorpen of steden, steengroeven, rotskunst, oude begraafplaatsen, campings en megalithische stenen monumenten zijn. Een site kan zo klein zijn als een stapel afgebroken stenen werktuigen achtergelaten door een prehistorische jager. Of een site kan zo groot en complex zijn als de oude precolumbiaanse steden in de ruïnes van Chichen Itza, Mexico.
Historische archeologische vindplaatsen zijn plaatsen waar archeologen schrift kunnen gebruiken om hun onderzoek te ondersteunen. Dat zijn onder meer dichtbevolkte moderne steden, of gebieden ver onder het oppervlak van een rivier, of de zee. De grote verscheidenheid aan historische archeologische vindplaatsen omvat scheepswrakken, slagvelden, slavenverblijven, begraafplaatsen, molens en fabrieken.
Archeologische ruïnes van de Tempel van Ceres, een Griekse Dorische tempel, gevonden in Campania, Italië
Zelfs de kleinste archeologische vindplaats kan een schat aan belangrijke informatie bevatten. Artefacten zijn objecten die door mensen zijn gemaakt, aangepast of gebruikt. Archeologen analyseren artefacten om meer te weten te komen over de mensen die ze hebben gemaakt en gebruikt. Niet-draagbare artefacten, functies genaamd, zijn ook belangrijke informatiebronnen op archeologische vindplaatsen. Kenmerken omvatten zaken als grondvlekken die laten zien waar opslagputten, constructies of hekken ooit hebben gestaan. Ecofacts zijn natuurlijke overblijfselen die verband houden met menselijke activiteit. Planten- en dierenresten kunnen archeologen helpen voedings- en bestaanspatronen te begrijpen.
Archeologie is een divers vakgebied. De meeste archeologen richten zich op een bepaalde regio van de wereld of een specifiek onderwerp van studie. Door specialisatie kan een archeoloog expertise ontwikkelen over een bepaald onderwerp. Sommige archeologen bestuderen menselijke overblijfselen (bioarcheologie), dieren (zooarcheologie), oude planten (paleo-etnobotanie), stenen werktuigen (lithica), enz. Sommige archeologen zijn gespecialiseerd in technologieën die archeologische vindplaatsen vinden, in kaart brengen of analyseren. Onderwaterarcheologen bestuderen de overblijfselen van menselijke activiteit die onder het wateroppervlak of aan kusten liggen.
Archeologie is onderverdeeld in prehistorische en historische archeologie.
Prehistorische archeologie is de studie van culturen die geen geschreven taal hadden. Hoewel prehistorische volkeren niet over hun cultuur schreven, lieten ze overblijfselen achter zoals gereedschap, aardewerk, ceremoniële voorwerpen en voedselafval.
Historische archeologie bestudeert de overblijfselen van culturen waarvoor een geschreven geschiedenis bestaat. Historische archeologie onderzoekt archieven uit het verleden met dagboeken; rechtbank, volkstelling en belastinggegevens; daden; kaarten; en foto's.
Door het gebruik van documentatie en archeologisch bewijs te combineren, krijgen archeologen een beter begrip van het verleden en het menselijk gedrag.
Archeologische vindplaatsen zijn het bewijs van menselijke activiteit, vaak geassocieerd met concentraties van artefacten. Het opgraven van archeologische vindplaatsen is een destructief proces dat de systematische verwijdering van grond en artefacten vereist. Archeologische vindplaatsen zijn als onderzoekslaboratoria waar gegevens worden verzameld, vastgelegd en geanalyseerd. Archeologen zoeken naar patronen in menselijk gedrag uit het verleden door middel van gecontroleerde opgravingen en het in kaart brengen van informatie met betrekking tot de bodemlagen en artefacten die bij elke laag horen. Ze bestuderen deze patronen en veranderingen in menselijk gedrag gedurende lange perioden. Archeologische vindplaatsen zijn niet-hernieuwbare bronnen; als ze eenmaal zijn vernietigd of opgegraven, zijn ze voor altijd verdwenen en kunnen ze niet worden vervangen.
Context in de archeologie verwijst naar de relatie die artefacten hebben met elkaar en met hun omgeving. Elk artefact dat op een archeologische vindplaats wordt gevonden, heeft een bepaalde locatie. Archeologen leggen de exacte plek vast waar ze een artefact vinden voordat ze het van die locatie verwijderen. Wanneer mensen een artefact verwijderen zonder de precieze locatie vast te leggen, verliezen we die context voor altijd. Op dat moment heeft het artefact weinig of geen wetenschappelijke waarde. Context is wat archeologen in staat stelt de relaties tussen artefacten en tussen archeologische vindplaatsen te begrijpen. Zo begrijpen we hoe mensen in het verleden hun dagelijks leven leidden.
Het doel van archeologie is om te begrijpen hoe en waarom het menselijk gedrag in de loop van de tijd is veranderd. Archeologen zoeken naar patronen in de evolutie van belangrijke culturele gebeurtenissen zoals de ontwikkeling van landbouw, de opkomst van steden of de ineenstorting van grote beschavingen om aanwijzingen te krijgen waarom deze gebeurtenissen plaatsvonden. Uiteindelijk zijn ze op zoek naar manieren om beter te voorspellen hoe culturen zullen veranderen, inclusief de onze, en hoe ze beter kunnen plannen voor de toekomst.
