'Arkeoloji' kelimesi Yunanca archaia ("eski şeyler") ve logolardan ("teori" veya "bilim") gelir. Arkeoloji, geçmiş insan yaşamının ve faaliyetlerinin maddi kalıntılarının bilimsel olarak incelenmesidir. Bunlar, en eski taş aletlerden günümüzde gömülen veya atılan insan yapımı nesnelere kadar insan eserlerini içerir. Tarih öncesi, eski ve soyu tükenmiş kültürler hakkındaki bilgimiz öncelikle arkeolojik araştırmalardan gelmektedir.
(Kaynak: Arkeoloji Dergisi Arşivi)
Arkeoloji, geniş antropoloji alanı veya insan çalışmaları kapsamına girer. Antropolojinin dört alt alanı vardır:
arkeoloji değil
Bir arkeolojik alan, geçmiş insan faaliyetlerinin fiziksel kalıntılarının bulunduğu herhangi bir yerdir. Birçok arkeolojik alan türü vardır.
Tarihöncesi arkeolojik alanlar, yazılı bir kaydı olmayanlardır. Köyleri veya şehirleri, taş ocaklarını, kaya sanatını, eski mezarlıkları, kamp alanlarını ve megalitik taş anıtları içerebilir. Bir site, tarih öncesi bir avcının bıraktığı bir yığın yontma taş alet kadar küçük olabilir. Ya da bir site, Meksika'nın Chichen Itza harabelerindeki Kolomb öncesi antik şehirler kadar büyük ve karmaşık olabilir.
Tarihi arkeolojik alanlar, arkeologların araştırmalarına yardımcı olmak için yazı kullanabilecekleri yerlerdir. Bunlar, yoğun nüfuslu modern şehirleri veya bir nehir veya deniz yüzeyinin çok altındaki alanları içerir. Çok çeşitli tarihi arkeolojik alanlar arasında gemi enkazları, savaş alanları, köle mahalleleri, mezarlıklar, değirmenler ve fabrikalar bulunur.
İtalya'nın Campania kentinde bulunan bir Yunan Dor tapınağı olan Ceres Tapınağı'nın arkeolojik kalıntıları
En küçük arkeolojik site bile çok sayıda önemli bilgi içerebilir. Eserler, insanlar tarafından yapılan, değiştirilen veya kullanılan nesnelerdir. Arkeologlar, onları yapan ve kullanan insanlar hakkında bilgi edinmek için eserleri analiz eder. Özellik adı verilen taşınabilir olmayan eserler de arkeolojik alanlarda önemli bilgi kaynaklarıdır. Özellikler, bir zamanlar depolama çukurlarının, yapıların veya çitlerin nerede olduğunu gösteren toprak lekeleri gibi şeyleri içerir. Ecofacts, insan faaliyetleriyle ilgili doğal kalıntılardır. Bitki ve hayvan kalıntıları, arkeologların diyet ve geçim kalıplarını anlamalarına yardımcı olabilir.
Arkeoloji çok yönlü bir çalışma alanıdır. Çoğu arkeolog, dünyanın belirli bir bölgesine veya belirli bir çalışma konusuna odaklanır. Uzmanlık, bir arkeoloğun belirli bir konuda uzmanlık geliştirmesine olanak tanır. Bazı arkeologlar insan kalıntılarını (biyoarkeoloji), hayvanları (hayvanat bahçesi arkeolojisi), eski bitkileri (paleoetnobotanik), taş aletleri (litikler) vb. inceler. Bazı arkeologlar, arkeolojik alanları bulan, haritasını çıkaran veya analiz eden teknolojilerde uzmanlaşır. Sualtı arkeologları, su yüzeyinin altında veya kıyılarda yatan insan faaliyeti kalıntılarını inceler.
Arkeoloji, tarih öncesi ve tarihi arkeoloji olarak ikiye ayrılır.
Tarih öncesi arkeoloji , yazılı bir dili olmayan kültürlerin incelenmesidir. Tarihöncesi insanlar kültürleri hakkında yazmasalar da aletler, çömlekler, törensel nesneler ve diyet artıkları gibi kalıntılar bırakmışlardır.
Tarihsel arkeoloji , yazılı bir tarihin var olduğu kültürlerin kalıntılarını inceler. Tarihsel arkeoloji, günlükleri içeren geçmişten kayıtları inceler; mahkeme, nüfus sayımı ve vergi kayıtları; işler; haritalar; ve fotoğraflar.
Arkeologlar, belgelerin ve arkeolojik kanıtların kullanımını birleştirerek geçmişi ve insan davranışını daha iyi anlarlar.
Arkeolojik alanlar, genellikle eser konsantrasyonlarıyla ilişkilendirilen insan faaliyetlerinin kanıtıdır. Arkeolojik alanların kazılması, toprakların ve eserlerin sistematik olarak çıkarılmasını gerektiren yıkıcı bir süreçtir. Arkeolojik alanlar, verilerin toplandığı, kaydedildiği ve analiz edildiği araştırma laboratuvarları gibidir. Arkeologlar, kontrollü kazı ve toprak katmanlarına ve her katmanla ilişkili eserlere ilişkin bilgilerin haritalanması yoluyla geçmiş insan davranışındaki kalıpları ararlar. Bu kalıpları ve insan davranışındaki değişiklikleri uzun süreler boyunca incelerler. Arkeolojik alanlar yenilenemeyen kaynaklardır; bir kez yok edildiklerinde veya kazıldıklarında sonsuza dek yok olurlar ve değiştirilemezler.
Arkeolojideki bağlam, eserlerin birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkisini ifade eder. Bir arkeolojik alanda bulunan her eserin tanımlanmış bir yeri vardır, Arkeologlar bir eseri o yerden çıkarmadan önce tam olarak buldukları noktayı kaydederler. İnsanlar, tam konumunu kaydetmeden bir eseri kaldırdığında, bu bağlamı sonsuza kadar kaybederiz. Bu noktada, eserin bilimsel değeri çok azdır veya hiç yoktur. Bağlam, arkeologların eserler arasındaki ve arkeolojik alanlar arasındaki ilişkileri anlamalarına olanak sağlayan şeydir. Geçmişteki insanların günlük hayatlarını nasıl yaşadıklarını böyle anlıyoruz.
Arkeolojinin amacı, insan davranışının zaman içinde nasıl ve neden değiştiğini anlamaktır. Arkeologlar, çiftçiliğin gelişmesi, şehirlerin ortaya çıkışı veya büyük uygarlıkların çöküşü gibi önemli kültürel olayların evriminde, bu olayların neden meydana geldiğine dair ipuçları ararlar. Nihayetinde, bizimki de dahil olmak üzere kültürlerin nasıl değişeceğini daha iyi tahmin etmenin ve geleceği daha iyi planlamanın yollarını arıyorlar.
